آرتریت روماتوئید به اختلال التهابی مزمن گفته می‌شود که ممکن است مفاصل شما را درگیر کند. برخی افراد درگیر با این بیماری، در بخش گسترده سیستم بدن نظیر پوست، چشم، ریه، قلب و عروق خونی دچار آسیب می‌شوند. این اختلال خود ایمنی، زمانی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی اشتباهاً به بافت بدن حمله کند و در اغلب اوقات مفاصلی نظیر دست، مچ دست و زانو را دچار اشکال می‌کند.
این بیماری بر خلاف عارضه ساییدگی ناشی از استئوآرتریت، لایۀ پوششی یا محافظ مفاصل شما را تحت تأثیر قرار داده و موجب تورم شدید خواهد شد. این قضیه در نهایت منجر به فرسایش استخوان و تغییر شکل مفصل می‌شود. التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید ممکن است که بر سایر بخش‌های بدن نیز آسیب وارد کند. با وجود آن‌که داروهای جدید، گزینه‌های درمانی را به طور چشمگیری بهبود بخشیده‌اند، آرتریت روماتوئید شدید همچنان موجب ناراحتی‌های جسمی خواهد شد.
روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید چیست؟
آرتریت روماتوئید نوعی عارضه خودایمنی مزمن، متقارن و التهابی محسوب می‌شود. سیستم ایمنی بدن در حالت عادی در برابر عفونت و بیماری از بدن محافظت می‌کند، این در حالیست که در آرتریت روماتوئید، سیستم ایمنی بدن موجب ایجاد آسیب به بافت‌های سالم مفاصل خواهد شد. متأسفانه این عارضه ممکن است موجب مشکلاتی در قلب، ریه، اعصاب، چشم و پوست نیز شود. آرتریت روماتوئید در ابتدا بر روی مفاصل کوچک تأثیر می‌گذارد، سپس مفاصل بزرگتر را درگیر کرده و در نهایت پوست، چشم، قلب، کلیه و ریه را دچار آسیب خواهد کرد. در نوع پیشرفته این بیماری، استخوان و غضروف مفاصل از بین رفته و تاندون‌ها و رباط‌ها ضعیف می‌شوند. آسیب به مفاصل موجب تغییر شکل و فرسایش استخوان شده و برای بیمار بسیار دردناک خواهد بود.
علائم آرتریت روماتوئید
علائم آرتریت روماتوئید معمولاً شامل موارد زیر است:
- مفاصل حساس، گرم و متورم
- درد در بیش از یک مفصل
- مفاصل دو طرف بدن تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
- سفتی مفاصل که معمولاً در صبح و پس از عدم تحرک بدتر می‌شود.
- خستگی، تب و از دست دادن اشتها
آرتریت روماتوئید در ابتدا مفاصل کوچکتر به خصوص نقاط اتصال انگشتان دست و پای شما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در نهایت با پیشرفت بیماری، علائم به مچ دست، زانو، مچ پا، آرنج، باسن و شانه گسترش یافته و معمولاً مفاصل هر دو طرف بدن شما را درگیر می‌کند.
سایر علائم آرتریت روماتوئید
علاوه بر مشکلات مرتبط با مفصل، برخی از افراد مبتلا به این بیماری دچار علائم عمومی‌تری نیز خواهند شد، نظیر:
- خستگی و کمبود انرژی
- دمای بالا
- تعریق
- اشتهای کم
- کاهش وزن
التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید برخی اوقات می‌تواند موجب ایجاد مشکلاتی در سایر بخش‌های بدن شود، نظیر:
- خشکی چشم: در صورت درگیر شدن چشم
- درد قفسه سینه: در صورت درگیر شدن قلب یا ریه
علت
علت ایجاد آرتریت روماتوئید همچنان ناشناخته است، البته ژنتیک و عوامل محیطی، نظیر ویروس و باکتری‌های خاص نیز ممکن است تأثیرگذار باشد. آرتریت روماتوئید به وضعیتی گفته می‌شود که در آن سیستم ایمنی موجب التهاب در مفاصل می‌شود. به طور کلی، التهاب نوعی پاسخ به عفونت محسوب می‌شود، اما در خصوص آرتریت روماتوئید، این مورد کاملاً غیر ضروری و مشکل‌ساز خواهد بود. زمانی که التهاب کاهش می‌یابد، کپسول مفصل کشیده مانده و موجب بی‌ثباتی و وضعیت غیرطبیعی مفصل خواهد شد.
عوامل مؤثر بر بروز آرتریت روماتوئید
مواردی که ممکن است خطر ابتلا به آرتریت روماتوئید را افزایش دهند عبارت‌اند از:
- رابطه جنسی: زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به آرتریت روماتوئید هستند.
- سن: آرتریت روماتوئید ممکن است در هر سنی ایجاد شود، اما معمولاً در میانسالی بیشتر بروز می‌یابد.
- سابقه خانوادگی: در صورتی که یکی از اعضای خانواده شما مبتلا به آرتریت روماتوئید شود، احتمال ابتلا به این بیماری افزایش می‌یابد.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن احتمال ابتلا به آرتریت روماتوئید را به خصوص در افرادی که استعداد ژنتیکی دارند افزایش می‌دهد و سیگار کشیدن نیز با شدت بیماری رابطه مستقیم دارد.
- اضافه وزن: معمولاً افرادی که دچار اضافه وزن هستند بیشتر در معرض ابتلا به آرتریت روماتوئید قرار می‌گیرند.
تشخیص
آرتریت روماتوئید در مراحل اولیه دشوار تشخیص داده می‌شود، زیرا علائم و نشانه اولیه آن شبیه به بسیاری از بیماری‌های دیگر است. همچنین آزمایش خون یا فیزیکی به منظور تشخیص آن وجود ندارد.
در زمان معاینه فیزیکی، پزشک مفاصل شما را از نظر تورم، قرمزی و گرما بررسی کرده و همچنین رفلکس و قدرت عضلانی شما را نیز چک خواهد کرد.
آزمایش خون
آزمایش خون نمی‌تواند ابتلا به آرتریت روماتوئید را تأیید کند. با این وجود، چند آزمایش وجود دارند که علائم احتمالی این بیماری را نشان خواهد داد. برخی از آزمایشات اصلی در ادامه توضیح داده شده است.
سرعت رسوب گلبول قرمز
ابتدا نمونه گلبول‌های قرمز در لوله آزمایش قرار می‌گیرد. سلول‌ها بر اساس میزان رسوب زمان‌بندی می‌شوند. در صورتی که سلول‌ها سریع‌تر از حد معمول رسوب کنند، احتمال دارد که سطوح التهابی بالاتر از حد طبیعی بوده و احتمال حضور آرتریت روماتوئید را افزایش دهد.
پروتئین واکنشی (CRP)
این آزمایش مشخص می‌کند که آیا التهاب در بدن شما وجود دارد یا خیر. این قضیه با بررسی میزان CRP در خون شما انجام می دهد. در صورتی که CRP بیش از حد معمول باشد، ممکن است در بدن خود دچار التهاب شده باشید.
شمارش کامل خون
در این آزمایش تعداد گلبول‌های قرمز خون شما اندازه‌گیری می‌شود. گلبول‌های قرمز حامل آهن در بدن شما هستند. در نتیجه تعداد کم گلبول قرمز خون به این معنی است که میزان آهن کمی دارید. این قضیه احتمال وجود کم خونی در بدن شما را افزایش می‌دهد و این قضیه در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید شایع است، البته داشتن کم‌خونی صددرصد نشان دهنده این بیماری نیست.
فاکتور روماتوئید و آنتی بادی های ضد CCP
نیمی از افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید در هنگام شروع بیماری فاکتور روماتوئید را در خون خود دارند. با این وجود، ۱ نفر از هر ۲۰ نفر که بدون این بیماری هستند ممکن است فاکتور روماتوئید برای آن‌ها مثبت شود.
تست آنتی بادی دیگری به نام آنتی CCP برای این بیماری وجود دارد. افرادی که از نظر آنتیCCP مثبت هستند، به احتمال زیاد به روماتیسم مفصلی مبتلا می‌شوند. با این حال، همه افراد مبتلا به این بیماری ممکن است این آنتی بادی را نداشته باشند.
آزمایش تصویربرداری
می‌توان از آزمایش تصویربرداری به منظور بررسی التهاب و آسیب مفاصل و بررسی چگونگی پیشرفت این بیماری استفاده کرد.
آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- اشعه ایکس: تغییر در مفاصل شما را نشان می‌دهد.
- اسکن اولتراسوند: تصویری از مفاصل شما را با استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا نشان می‌دهد.
- اسکن تصویربرداری ام آر آی: تصویر مفاصل شما را با استفاده از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی نشان می‌دهد.
چهار مرحله آرتریت روماتوئید چیست؟
آرتریت روماتوئید دارای چهار مرحله است:
- مرحله اول: در مرحله اولیه آرتریت روماتوئید، بافت اطراف مفاصل ملتهب می‌شود. در این مرحله ممکن است کمی درد و سفتی را تجربه کنید. در صورتی که پزشک شما عکس‌برداری با اشعه ایکس را بررسی کند، تغییرات مخربی را در استخوان مشاهده نخواهد کرد.
- مرحله دوم: التهاب شروع به آسیب رساندن به غضروف مفاصل کرده است. در این مرحله متوجه سفتی و کاهش دامنه حرکتی خواهید شد.
- مرحله سوم: التهاب آن‌قدر شدید شده که استخوان‌های شما دچار آسیب شده است. نسبت به مرحله دوم بیماری شما دچار درد، سفتی و حتی دامنه حرکتی کمتری شده و تغییرات فیزیکی را مشاهده خواهید کرد.
- مرحله چهارم: در این مرحله التهاب متوقف شده، اما مفاصل شما بدتر می‌شوند. درد شدید، تورم، سفتی و از دست دادن تحرک خواهید داشت.
روش های درمانی آرتریت روماتوئید
با وجود این‌که درمانی برای آرتریت روماتوئید وجود ندارد، اما می‌توان با درمان و حمایت زودهنگام نظیر دارو، تغییر سبک زندگی، درمان‌های حمایتی و جراحی، خطر آسیب مفاصل را کاهش داده و تأثیر بیماری را محدود کرد.
درمان های اولیه
در صورت ابتلا به آرتریت روماتوئید می‌توانید اقدامات لازم را به منظور مراقبت از بدن خود انجام دهید. این اقدامات می‌تواند به شما در خصوص مدیریت علائم کمک کننده باشد:
- گرما یا سرما درمانی: گرما می‌تواند موجب تسکین درد شده و به شل کردن عضلات منقبض و دردناک کمک کند. سرما ممکن است احساس درد را کاهش داده و موجب بی‌حسی و کاهش تورم شود.
- آرام کردن ذهن و جسم: روش‌هایی برای کنار آمدن با درد با کاهش استرس در زندگی خود بیابید. روش‌هایی نظیر تصویرسازی مثبت در ذهن، تنفس عمیق و آرام سازی عضلات می‌توانند به منظور کنترل درد استفاده شوند.
درمان دارویی
داروهای توصیه شده توسط پزشک به شدت علائم و مدت زمانی که به آرتریت روماتوئید مبتلا بوده اید بستگی دارد:
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی می‌توانند درد و التهاب را کاهش دهند. داروهای بدون نسخه نظیر ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم هستند. برای کاهش درد شما می‌توانید از مسکن‌های دارای نسخه قوی‌تر استفاده کنید. عوارض جانبی ممکن است شامل تحریک معده، مشکلات قلبی و آسیب کلیه باشد.
داروهای ضد روماتوئید معمولی
این داروها احتمال دارد که میزان پیشرفت آرتریت روماتوئید را کاهش داده و مفاصل و سایر بافت‌ها را از آسیب دائمی نجات دهند. داروهای رایج عبارت‌اند از متوترکسات (Trexall, Otrexup) لفلونوماید (Arava)، هیدروکسی کلروکین (Plaquenil) و سولفاسالازین (Azulfidine). عوارض جانبی متفاوت است، اما ممکن است آسیب کبدی و عفونت شدید ریه را ایجاد کند.
عوامل بیولوژیک
دسته جدیدتر از ضد روماتوئید به عنوان اصلاح‌کننده پاسخ بیولوژیک شناخته می‌شوند، آباتاسپت، آدالیموماب، آناکینرا، سرتولیزوماب، اتانرسپت، گولیموماب، اینفلیکسیماب، ریتوکسیماب، ساریلوماب و توسیلیزوماب از جمله این داروها هستند.
داروهای ضد روماتوئید مصنوعی هدفمند
اگر داروهای ضد روماتوئید معمولی و داروهای بیولوژیک مؤثر واقع نشوند، ممکن است از باریسیتینیب، زلجانز و اوپاداسیتینیب استفاده شود. دوزهای بالاتر توفاسیتینیب ممکن است خطر لخته شدن خون در ریه را افزایش داده و مشکلاتی جدی برای قلب و سرطان ایجاد کند.
استروئیدها
داروهای کورتیکواستروئیدی، نظیر پردنیزون، التهاب، درد و آسیب مفاصل را کاهش می‌دهند. عوارض جانبی نیز ممکن است شامل نازک شدن استخوان، افزایش وزن و دیابت باشد. پزشکان اغلب کورتیکواستروئید را با هدف کاهش تدریجی دارو برای تسکین سریع علائم تجویز می‌کنند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپ ممکن است روش‌های جدیدی را به منظور انجام کارهای روزانه پیشنهاد دهد که به مفاصل شما فشار وارد نشود. به عنوان مثال، ممکن است بخواهید وسیله‌ای را با استفاده از ساعد خود بردارید. در صورتی که دست یا مچ‌های شما آسیب دیده باشد، می‌توانید برنامه‌های تمرینی متناسب با دست را امتحان کنید. با استفاده از درمانگر آموزش‌دیده و همچنین انجام تمرینات در خانه می‌توان روند بهبود را افزایش داد.
برخی از تمرینات رایج که ممکن است مفید باشند عبارت‌اند از:
- کششی
- پیاده‌روی
- تای چی و یوگا
- پیلاتس
- شنا کردن
- دوچرخه سواری
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست
فیزیوتراپیست ممکن است با کمک تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست به تسکین درد کمک کند. دستگاه تنس با استفاده از پالس، الکتریسیته را به مفصل آسیب دیده اعمال می‌کند تا پایانه‌های عصبی بی‌حس شوند و در نتیجه درد آرتریت روماتوئید کاهش یابد.
درمان‌های جراحی
در صورتی که دارو نتواند از آسیب مفاصل جلوگیری کرده و یا روند پیشرفت آن را کمتر کند، ممکن است پزشک جراحی برای ترمیم مفاصل آسیب دیده را پیشنهاد دهد. جراحی ممکن است توانایی شما در استفاده از مفصل را بازیابی کند. علاوه بر آن در کاهش درد و بهبود عملکرد کمک کننده باشد. جراحی آرتریت روماتوئید ممکن است شامل یک یا چند روش زیر باشد:
- سینووکتومی: جراحی که به منظور برداشتن پوشش ملتهب مفصل انجام می‌گیرد، می‌تواند به کاهش درد و بهبود انعطاف‌پذیری مفصل کمک کند.
- ترمیم تاندون: التهاب و آسیب مفصل ممکن است موجب شلی یا پارگی تاندون اطراف مفصل شما شود. جراح ممکن است بتواند تاندون اطراف مفصل شما را ترمیم کند.
- فیوژن یا همجوشی مفصل: جوش دادن مفصل از طریق جراحی ممکن است موجب تثبیت یا تنظیم مجدد مفصل شده و زمانی که نیازی به جایگزینی مفصل نیست برای تسکین درد توصیه شود.
- تعویض کامل مفصل: زمان جراحی تعویض مفصل، جراح بخش آسیب دیده مفصل را برمی‌دارد و پروتزی از جنس فلز و پلاستیک نصب می‌کند.
جراحی ممکن است خطر خونریزی، عفونت و درد را به همراه داشته باشد. در خصوص مزایا و خطرات آن می‌توانید با پزشک خود صحبت کنید.
عوارض آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش می‌دهد:
پوکی استخوان
برخی از داروهایی که برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده می‌شوند، ممکن است که خطر پوکی استخوان را افزایش دهند. در این حالت استخوان ضعیف شده و مستعد شکستن خواهد شد.
گره‌های روماتوئید
برجستگی سفت بافتی معمولاً در اطراف نقاط فشار مانند آرنج ایجاد می‌شوند. اما ممکن است که این گره‌ها در هر جایی از بدن نظیر قلب و ریه نیز به وجود آیند.
خشکی چشم و دهان
افرادی که مبتلا به آرتریت روماتوئید هستند، بیشتر در معرض ابتلا به سندرم شوگرن قرار می‌گیرند، اختلالی که موجب کاهش میزان رطوبت چشم و دهان می‌شود.
عفونت
آرتریت روماتوئید و بسیاری از داروهایی که به منظور مبارزه با آن استفاده می‌شوند، می‌توانند سیستم ایمنی بدن را مختل کرده و میزان عفونت را افزایش دهند. به منظور جلوگیری از بیماری نظیر آنفولانزا، ذات الریه، زونا و کووید-19 با واکسیناسیون از خود محافظت کنید.
ترکیب غیر طبیعی بدن
افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید دارای نسبت چربی به توده بدون چربی بیشتری هستند، حتی در افرادی که شاخص توده بدنی طبیعی دارند نیز باز هم میزان چربی بیشتر خواهد بود.
سندرم تونل کارپال
در صورتی که آرتریت روماتوئید مچ دست شما را درگیر کرده است، التهاب ممکن است عصب را که بیشتر دست و انگشتان شما را تحت تأثیر قرار داده، تحت فشار قرار دهد و موجب عارضه سندرم تونل کارپال شود.
مشکلات قلبی
آرتریت روماتوئید ممکن است احتمال سفت شدن و انسداد شریان و التهاب کیسه‌ای که قلب شما را فرا گرفته افزایش دهد.
بیماری ریه
افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید بیشتر در معرض خطر افزایش التهاب و اسکار بافت ریه هستند و تنگی نفس پیشرونده را به همراه خواهند داشت.
لنفوم
آرتریت روماتوئید احتمال ابتلا به لنفوم را افزایش داده و موجب ایجاد سرطان خون در سیستم لنفاوی خواهد شد.
چشم انداز درمان
متأسفانه روش درمانی برای آرتریت روماتوئید وجود ندارد، اما با روش‌هایی مؤثر می‌توان موجب کاهش درد، التهاب و کُند کردن روند بیماری شد. بدین منظور تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر بسیار دارای اهمیت است.
سؤالات متداول
مرحله اولیه آرتریت روماتوئید چقدر است؟
برخی اوقات پزشکان از اصطلاح آرتریت روماتوئید ابتدایی به منظور توصیف این بیماری در افرادی که کمتر از شش ماه است که علائم آرتریت روماتوئید را داشته‌اند، استفاده می‌کنند.
آیا باید تا آخر عمر دارو مصرف کرد؟
بله، در اکثر مواقع. بیماران می‌توانند به منظور جلوگیری از تورم مفاصل و آسیب، به مصرف داروهای ضد روماتوئید ادامه دهند. ممکن است که ترک دارو در اغلب اوقات منجر به بازگشت بیماری شود. با این وجود، درصد کمی از بیماران موفق می‌شوند بیماری خود را با دوز پایین این دارو کنترل کنند.
چگونه می‌توان از بدتر شدن آرتریت روماتوئید جلوگیری کرد؟
فعال نگه داشتن بدن حتی در زمان عود کردن بیماری دارای اهمیت است، البته استراحت کردن نیز در زمان فعال بودن بیماری و زمانی که مفاصل احساس درد، متورم یا سفت شدن دارند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استراحت در زمان عود بیماری به کاهش التهاب و خستگی کمک می‌کند. استراحت در طول روز از مفاصل محافظت کرده و انرژی را حفظ می‌کند.
آیا می‌توان با روماتوئید یک زندگی عادی داشت؟
پیشرفت مداوم درمان این بیماری به این معنی است که چشم‌انداز بهبود افراد مبتلا به روماتوئید بهتر از همیشه است. بسیاری از افراد بیمار در حال حاضر می‌توانند زندگی سالم و فعالی داشته باشند.
آیا روماتیسم مفصلی قابل پیشگیری است؟
هیچ راهی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد، اما در صورتی که سیگار را ترک کنید، می‌توانید شانس خود را افزایش دهید. می‌توان با اطمینان گفت که عدم رعایت سبک زندگی سالم، علاوه بر ژن‌های شما، شانس ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
آیا آرتریت روماتوئید کشنده است؟
خیر، آرتریت روماتوئید کشنده نیست، اما بدون درمان مناسب، عمر شما کوتاه خواهد شد.
