الکترومیوگرافی (EMG) یک آزمایش تشخیصی است که نحوه عملکرد عضلات و اعصاب را می‌سنجد. پزشکان سوزن‌های نازکی را از طریق پوست به داخل ماهیچه‌ها وارد می‌کنند. هنگامی که عضلات خود را حرکت می‌دهید، الکترودهای انتهای سوزن‌ها، فعالیت عضلات را اندازه‌گیری می‌کنند. کاربرد نوار عصب و عضله برای تشخیص آسیب‌ها، بیماری‌های عضلانی و اختلالات عصبی-عضلانی می‌باشد.
نوار عصب و عضله چیست؟
الکترومیوگرافی نوعی آزمایش است که برای شناخت عملکرد عصب و عضله استفاده می‌شود. این نوع آزمایش، معمولاً توسط متخصص طب فیزیکی و یا متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شود. نوار عصب و عضله می‌تواند اطلاعات خاصی را در مورد میزان آسیب عصبی و یا عضلانی به پزشک ارائه دهد، محل دقیق آسیب را تعیین کند و نیز مشخص کند که آیا آسیب قابل برگشت است یا خیر.
آزمایش نوار عصب و عضله در اصل دارای 2 بخش است:
- مطالعه هدایت عصبی (NCS): اعصاب در نقاط مختلف با کمی شوک الکتریکی تحریک می‌شوند و به طور مصنوعی فعال می‌گردند تا بتوان عملکرد آن‌ها را اندازه‌گیری کرد.
- استفاده از سوزن برای تست عضله: سوزن‌های بسیار ظریفی در چندین ماهیچه فرو می‌روند. هر یک از این سوزن‌ها دارای یک الکترود میکروسکوپی است که سیگنال‌های الکتریکی طبیعی و غیرطبیعی منتشر شده توسط عضله را دریافت می‌کند.
در بیشتر موارد، پزشک هر دو بخش را انجام می‌دهد، اما در برخی شرایط، ممکن است فقط یکی از آن‌ها انجام گردد.
چه زمانی به نوار عصب و عضله احتیاج است؟
در صورت مشاهده علائم اختلال عضلانی یا عصبی، پزشک نوار عصب و عضله خواهد گرفت. برخی از این علائم ذکر شده عبارتند از:
- مور مور شدن
- بی‌حسی
- ضعف عضلانی
- درد یا گرفتگی عضلات
- فلج
- انقباض غیر ارادی عضلات (یا تیک)
نوار عصب و عضله به تشخیص چه بیماری‌هایی کمک می‌کند؟
بیماری‌هایی که نوار عصب و عضله به تشخیص آن‌ها کمک می‌کند عبارتند از:
- سندرم تونل کارپال
- عصب تحت فشار
- رادیکولوپاتی
- سیاتیک
- نوروپاتی‌ها
- بیماری‌های عضلانی
- دیستروفی عضلانی
- ALS (که قبلاً به عنوان بیماری “لو گهریگ” شناخته می‌شد)
- میاستنی گراویس
آمادگی‌های لازم پیش از انجام نوار عصب و عضله
در مورد داروهای مصرفی خود، به پزشک متخصص اطلاع دهید. همچنین مهم است که در صورت داشتن اختلال خونریزی، یا داشتن دستگاه ضربان ساز یا دفیبریلاتور در بدنتان به پزشک اطلاع رسانی کنید. زیرا در صورت داشتن هر یک از این بیماری‌ها یا وسایل پزشکی ممکن است نتوانید نوار عصب و عضله را انجام دهید. اگر قادر به انجام این آزمایش هستید، باید موارد زیر را از قبل انجام دهید:
- حداقل سه ساعت قبل از آزمایش، از کشیدن سیگار خودداری کنید.
- حمام کنید یا دوش بگیرید تا هرگونه چربی از روی پوستتان پاک شود.
- بعد از حمام، از هیچ لوسیون یا کرمی استفاده نکنید.
- لباس‌های راحت بپوشید که تا پزشک به راحتی بتواند نوار بگیرد.
- ممکن است از شما خواسته شود که قبل از انجام آزمایش، لباس بیمارستان بپوشید.
آمادگی‌های لازم پیش از NCS
اگر NCS مورد نیاز است، بهتر است به نکات زیر توجه کنید:
- پزشک شما این روش را برای شما توضیح داده و می‌توانید هر سوالی در مورد این روش دارید از وی بپرسید.
- به طور کلی، قبل از عمل نیازی به ناشتا بودن یا استفاده از آرام بخش نیست.
- پزشک خود را از تمام داروهای مصرفی خود و نیز مکمل‌های گیاهی که مصرف می‌کنید مطلع سازید.
- لباس‌هایی بپوشید که اجازه دسترسی به ناحیه مورد آزمایش را داده یا به راحتی درآورده شود.
- از چند روز قبل از انجام عمل، از لوسیون‌ها یا روغن‌های مخصوص بدن استفاده نکنید. یا حداقل در روز انجام آزمایش، استفاده از آن‌ها را متوقف کنید.
بر اساس وضعیت سلامت شما، پزشک ممکن است دستورالعمل‌های خاصی به شما بدهد.
نحوه انجام آزمایش نوار عصب و عضله
نوار عصب و عضله، میزان واکنش عضلات به تکانه‌های الکتریکی را اندازه می‌گیرد. یک متخصص مغز و اعصاب یا یک فیزیوتراپیست یک یا چند سوزن نازک و استریل شده را به عضله وارد می‌کند. این کار ممکن است باعث کمی درد در برخی افراد شود. سوزن‌ها، فعالیت الکتریکی ماهیچه‌ها را در حالت استراحت و انقباض ثبت می‌کنند. الکترودهای سوزنی، این اطلاعات را به دستگاهی به نام “اسیلوسکوپ” یا “نوسان نگار” می‌فرستند که سیگنال‌های الکتریکی را به صورت امواج نمایش خواهد داد. پس از پایان آزمایش، متخصص مغز و اعصاب یا تکنسین وی، سوزن‌ها را خارج می‌کند. این نوع نوار، معمولاً چندین عصب و ماهیچه را بررسی کرده و کلاً حدود 1 ساعت طول می‌کشد، اما بسته به اینکه متخصص مغز و اعصاب چند عصب را آزمایش می‌کند، ممکن است کمی بیشتر طول بکشد.
نحوه انجام NCS
در طول آزمایش NCS، پزشک از شما می‌خواهد بنشینید یا دراز بکشید. هنگامی که آماده شدید، وی یک الکترود را به پوست بالای عصب متصل می‌کند. سپس الکترود دوم در فاصله 20 میلی‌متری وصل می‌شود. این الکترود شوک‌های الکتریکی با ولتاژ پایین ساطع کرده که در اصل، عصب را فعال می‌کند. برخی از افراد ممکن است در طول این قسمت از آزمایش کمی درد داشته باشند. با این حال، شوک الکتریکی نباید باعث درد شود و هر گونه ناراحتی ایجاد شده، معمولاً پس از پایان آزمایش برطرف می‌شود. الکترودهای متصل به بدن، تکانه‌های الکتریکی را هنگام عبور از عصب تشخیص داده و پاسخ را به کامپیوتر منتقل می‌کند.
نتایج و تفسیر نوار عصب و عضله
اگر ماهیچه‌ها سالم باشند، نوار عصب و عضله باید فعالیت الکتریکی کمی را هنگام ریلکس بودن ماهیچه نشان دهد. ثبت میزان زیادی از فعالیت الکتریکی یا “پتانسیل عمل واحد حرکتی” زمانی در نوار عصب و عضله ظاهر می‌شود که عصب انقباض عضلانی را تحریک کرده باشد. اگر نوار عصب و عضله فعالیت الکتریکی را در یک عضله در حال استراحت نشان دهد، ممکن است به دلایل زیر باشد:
- نوروپاتی
- سندرم تونل کارپال
- التهاب بافت عضلانی (میوزیت)
اگر نوار عصب و عضله، فعالیت پراکنده را در طول انقباض عضلانی نشان دهد، ممکن است نشان دهنده موارد زیر باشد:
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک
- آتروفی عضلانی نخاعی
- سندرم تونل کارپال
نتایج و تفسیر تست NCS
یکی از مزایای نوار عصب و عضله این است که در مقایسه با گزارش‌های فرد از میزان درد یا عملکرد ضعیف عضلاتش، نوار عصب و عضله، اندازه‌گیری دقیقی محسوب می‌شود. سرعت انتقال عصبی بین 50 تا 60 متر در ثانیه به طور کلی در محدوده طبیعی در نظر گرفته می‌شود. با این حال، هر نتیجه‌ای باید در کنار سایر اطلاعات بررسی شود. پزشک شما نتایج آزمایش شما را با استاندارد سرعت‌های هدایت مقایسه می‌کند. در اصل، هیچ استاندارد واحدی وجود ندارد. نتایج، تحت تأثیر سن شما، قسمتی از بدن که مورد آزمایش قرار گرفته است و جنسیت شما یا حتی محل زندگی شما تعیین می‌شود. سرعت خارج از حد معمول نیز نشان می‌دهد که عصب آسیب دیده یا دچار بیماری خاصی شده است. با این حال، این نوار قادر به نشان دادن دقیق عامل آسیب‌زا نیست.
عوامل زیادی می‌توانند بر عصب تأثیر بگذارند، مانند:
- تروما یا جراحت
- دیابت
- اختلالات ارثی
- مصرف الکل
- شیمی درمانی
- کمبود مواد مغذی
- سرطان
- بیماری تیروئید
- نارسایی کلیه یا کبد
- واسکولیت
- فشار ساختارهای اطراف
- فتق دیسک
تشخیص دقیق توسط پزشک، به اطلاعات دیگر در تاریخچه پزشکی و علائم فیزیکی شما بستگی دارد. تست‌های EMG و NCV اطلاعات ارزشمندی را ارائه می‌دهند که پزشکان می‌توانند از آن‌ها برای تشخیص بیماری‌های عضلانی و عصبی استفاده کنند. هنگامی که تشخیص نهایی داده شود، پزشک قادر به توصیه درمان مناسب خواهد بود.
عوارض جانبی نوار عصب و عضله
نوار عصب و عضله، یک آزمایش بسیار کم خطر است. با این حال، ممکن است در ناحیه تحت آزمایش احساس درد کنید. این درد ممکن است چند روز طول بکشد که البته می‌توان آن را با مسکن‌های بدون نسخه مانند ایبوپروفن تسکین داد. در موارد نادر، ممکن است در محل وارد کردن سوزن، مور مور شدگی، کبودی و تورم را تجربه کنید. اگر تورم یا درد بدتر شد حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.
نوار عصب و عضله برای کودکان
اگر فرزند شما به نوار عصب و عضله نیاز دارد، بهتر است با احتیاط بیشتری نسبت به گرفتن این نوار اقدام کنید. اگر قرار باشد آزمایش انجام شود، یکی از والدین کودک یا شخص دیگری باید در اتاق کنار کودک خردسال حضور داشته باشند.
- مهم‌ترین نقش والدین در طول آزمایش این است که به حفظ آرامش فرزندشان کمک کنند. بهترین راه برای کمک به کودکتان این است که خودتان آرام بمانید.
- پزشک شما را تشویق به صحبت با فرزندتان می‌کند و اینکه دست او را در طول آزمایش نگه دارید.
- می‌توانید عروسک مورد علاقه فرزندتان را به همراه داشته باشید تا کودکتان در طول آزمایش آن را در دست بگیرد.
- لطفاً به هیچ وجه حواس تیم پزشکی را پرت نکنید و آزمایش را قطع نکنید.
- همچنین مهم است که قبل از آزمایش با فرزندتان در مورد روند کلی آزمایش صحبت کنید.
به همین منظور بهتر است نکات زیر را انجام دهید:
- توضیح دهید که او قرار است چه آزمایشی انجام دهد.
- اگر فرزند شما به اندازه کافی بزرگ است که بفهمد، با استفاده از کلمات ساده توضیح دهید که در طول نوار گرفتن چه اتفاقی خواهد افتاد.
- صادق باشید: به فرزند خود بگویید که احساسی که نوار عصب و عضله به وی می‌دهد؛ مانند مور مور شدگی است و شوک‌های کوچک احساس خواهد شد.
سوالات متداول
آزمایش نوار عصب و عضله چقدر طول خواهد کشید؟
معمولاً بسته به شرایط مورد آزمایش و یافته‌های آزمایش، بین 30 تا 90 دقیقه طول می‌کشد. همچنین گزارشی شامل نتایج و تفسیر آزمایش برای پزشک شما ارسال خواهد شد.
آیا نوار عصب و عضله دردناک است؟
این آزمایش ممکن است منجر به کمی درد شود، اما معمولاً بدون نیاز به داروهای مسکن به خوبی تحمل خواهد شد.
آیا آزمایش نوار عصب و عضله می‌تواند تومور را تشخیص دهد؟
این آزمایش، فعالیت الکتریکی عضله را هنگام حرکت دادن آن ثبت می‌کند. به طور دقیق‌تر، برای کمک به تعیین محل تومور و شناسایی اعصاب درگیر استفاده می‌شود.
آیا می‌توانم فعالیت‌های عادی خود را قبل یا بعد از آزمایش نوار عصب و عضله انجام دهم؟
بله، می‌توانید هر یک از فعالیت‌های عادی خود مانند خوردن، رانندگی و ورزش را قبل از انجام آزمایش انجام دهید. به طور کلی هیچ عوارض جانبی ماندگاری از این آزمایش وجود ندارد. همچنین پس از انجام آزمایش نیز می‌توانید فعالیت‌های عادی خود را دوباره از سر بگیرید.
نوار عصب و عضله ممکن است چه چیزی را نتواند تشخیص دهد؟
نوار عصب و عضله (EMG)، آسیب در عضلات عصب‌دهی شده توسط آکسون‌های حرکتی آسیب‌دیده را نشان می‌دهد. EMG صدمات وارده به اعصاب حسی را تشخیص نمی‌دهد و NCS نیز ممکن است صدمات جزئی، آسیب‌های شاخه‌های عصبی، یا آسیب‌های دیستال را تشخیص ندهد.
آیا نوار عصب و عضله می‌تواند ضعف عضلانی را تشخیص دهد؟
این آزمایش می‌تواند به تفاوت بین ضعف عضلانی ناشی از آسیب عصب متصل به عضله و ضعف ناشی از اختلالات سیستم عصبی مانند بیماری‌های عضلانی کمک کند.
آیا نوار عصب و عضله باعث آسیب عصبی می‌شود؟
ممکن است که یکی از سوزن‌های به کار رفته در این آزمایش به طور مستقیم داخل یکی از اعصاب شده و به آن آسیب برساند. با این حال، این مورد بسیار نادر است.
