درون هر یک از شانه‌های ما یک کیسه کوچک پر شده از مایع به نام بورسا قرار دارد. وظیفه بورسا کاهش اصطکاک میان استخوان‌های درون مفاصل می‌باشد. در صورتی که بورسا درون شانه ملتهب گردد باعث بروز عارضه‌ای به نام بورسیت شانه می‌گردد. از عوامل ایجادکنندۀ بورسیت شانه می‌توان به آسیب‌دیدگی، استفاده بیش از اندازه از مفصل و بیماری‌هایی که باعث التهاب در مفاصل می‌شوند اشاره کرد. این عارضه با عنوان بورسیت ساب آکرومیال نیز شناخته می‌شود. بورسیت شانه را می‌توان به کمک روش‌های مختلفی هم در خانه و هم در مطب پزشک درمان نمود.
بورسیت شانه چیست؟
بورسیت شانه به دلیل التهاب بورسا رخ می‌دهد. بورس‌ها کیسه‌هایی حاوی نوعی مایع هستند که بخشی از سیستم اسکلتی بدن محسوب می‌شوند. وظیفه بورس لغزنده کردن فضای میان استخوان‌ها و بافت‌های هم‌بند می‌باشد تا استخوان‌ها، ماهیچه‌ها و تاندون‌ها به راحتی بر روی هم حرکت کنند. در شانه، بورس‌های ساب آکرومیال ناحیه بین تاندون‌های روتاتور کاف و آکرومیون (بالاترین قسمت شانه) را لغزنده می‌کنند. در برخی موارد پزشکان از اصطلاحات پزشکی بورسیت ساب آکرومیال یا تاندونیت روتاتور کاف برای صحبت در خصوص بورسیت شانه صحبت می‌کنند.
انواع بورسیت شانه
انواع مختلف بورسیت شانه به شرح زیر می‌باشند:
بورسیت مزمن
آسیب‌دیدگی‌های مکرر و یا چندین بار ابتلا به بورسیت حاد می‌تواند باعث بروز بورسیت مزمن در شانه شود. این عارضه رایج‌ترین نوع بورسیت شانه محسوب می‌گردد. در این حالت ممکن است علائم بیماری برای مدتی از بین رفته و دوباره با شدت بیشتری بروز پیدا کنند. به مرور زمان این التهاب باعث ضعیف شدن شانه و بازو خواهد شد. بسیاری از مردم با گذشت زمان با درد شانه خود کنار می‌آیند و به آن عادت می‌کنند. نادیده گرفتن این درد ممکن است منجر به بروز درد در دیگر نواحی بدن مانند گردن، بازو و آرنج شود.
بورسیت حاد
این نوع بورسیت به صورت ناگهانی و در اغلب موارد به دلیل تصادف یا آسیب‌دیدگی به وجود می‌آید. در این حالت تکان دادن و جا به جاکردن شانه باعث بروز درد خواهد شد.
بورسیت عفونی
در موارد نادر عفونت‌های باکتریایی مانند عفونت استاف باعث بورسیت عفونی در شانه می‌شوند. در این عارضه پوست شانه به رنگ قرمز یا بنفش درآمده و گرم به نظر می‌رسد. از دیگر علائم این عارضه می‌توان به داشتن تب و درد شدید شانه اشاره کرد.
علائم بورسیت شانه
از رایج‌ترین علائم بورسیت شانه می‌توان به درد در قسمت خارجی شانه اشاره کرد. به طور کلی افراد مبتلا به بورسیت شانه ترکیبی از 8 علائمی که در ادامه به آن‌ها اشاره شده است را دارند:
- درد شانه. در مراحل اولیه ابتلا به بورسیت شانه، افراد زمانی که دست و بازوی خود را بالا می‌آورند در شانه خود احساس درد می‌کنند. این درد به مرور زمان تشدید شده و بعد از مدتی حتی در زمان استراحت نیز احساس می‌شود.
- دردی که بعد از حرکات تکرارشونده تشدید می‌شود. درد ممکن است پس از حرکات مکرر طولانی‌مدت شانه، مانند نقاشی‌کردن، پرتاب توپ، یا بازی تنیس تشدید گردد.
- حساسیت به لمس در شانه. قسمت بیرونی شانه ممکن است در مقابله لمس و فشار دچار درد شود. در این حالت خوابیدن بر روی شانه آسیب‌دیده دردناک خواهد بود.
- سرایت کردن درد. در ابتدا درد در قسمت خارجی شانه و در بالاترین قسمت شانه متمرکز می‌باشد؛ اما با پیشرفت بیماری درد به بازو نیز سرایت می‌کند.
- ضعف عضلانی. با تشدید شدن علائم فرد دیگر نمی‌تواند از شانه خود استفاده کند و به همین دلیل عضلات وی ضعیف می‌شود.
- بروز درد با حرکت شانه. با پیشرفت علائم انجام حرکاتی مانند کشش دست به سمت عقب برای پوشیدن یا بستن زیپ لباس مشکل خواهد شد.
- تورم شدید. در برخی موارد ممکن است همانند بورسیت زانو و آرنج، شانه نیز دچار تورم شود. اما این تورم به ندرت رخ می‌دهد.
- تب، احساس خستگی، قرمزی و گرم شدن پوست. افراد مبتلا به بورسیت شانه عفونی علائمی نظیر تب، حالت تهوع، خستگی و قرمزی پوست و همچنین داغ شدن شانه را تجربه می‌کنند.
علت بروز بورسیت شانه
بورسیت عموماً شانه را هدف می‌گیرد؛ اما ممکن است در هر یک از مفاصل بدن ایجاد شود. بورسیت شانه اغلب به دلیل استفاده بیش از اندازه از شانه رخ می‌دهد. با این حال برخی عوامل احتمال ابتلا به این عارضه را افزایش می‌دهند:
- آرتریت یا نقرس
- دیابت
- بیماری‌های کلیوی یا اورمی
- روماتیسم مفصلی
- بیماری تیروئید
- برخی مشاغل خاص (نجار، نوازنده، ورزشکار و باغبان)
تشخیص
قبل از تشخیص بورسیت شانه، پزشک باید سایر بیماری‌های رایجی که ممکن است باعث بروز درد در شانه شوند را بررسی نماید. در طول معاینه پزشک میزان درد شانه و دامنه حرکتی آن را چک می‌کند. همچنین ممکن است آزمایش‌های زیر را نیز تجویز کند:
آزمایش‌های تصویربرداری
برای تشخیص علت اصلی بروز درد در شانه پزشک آزمایش‌های تصویربرداری زیر را تجویز خواهد کرد:
- عکس رادیولوژی. می‌تواند علائم آرتروز را در مفاصل گلنوهومرال شانه و آکرومیوکلاویکولار نشان دهد. علاوه بر این به کمک این روش می‌توان ناهنجاری‌های استخوانی مانند آکرومیون که احتمال گیرافتادگی شانه را افزایش می‌دهند تشخیص داد.
- ام‌آرآی. به کمک این روش می‌توان تصاویر دقیقی از بافت استخوان‌ها و بافت‌های نرم؛ مانند ماهیچه روتاتور کاف، تاندون دوسر بازو و بورس‌ها به دست آورد.
- اولتراسوند. به تشخیص غشای ضخیم شده بورس و مایع سینوویال اضافی در بورس متورم کمک می‌کند.
دیگر تست‌های تشخیصی
برای تشخیص بیماری‌های دیگری که علائمی شبیه به بورسیت شانه دارند پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز تجویز نماید:
- آسپیراسیون. در طول این پروسه پزشک به کمک یک سرنگ مایع درون بورس را تخلیه می‌کند. آسپیراسیون نه تنها باعث می‌شود تا فشار وارد بر بورس کاهش یابد؛ بلکه یک نمونه از مایع در اختیار پزشک قرار می‌دهد تا بتواند بر روی آن آزمایش کند. آسپیراسیون بورس شانه به میزان آسپیراسیون مفصل زانو و آرنج رایج که بیشتر در معرض ورم و بورسیت سپتیک هستند، نمی‌باشد.
- تزریق بی‌حسی. یکی از روش‌هایی که می‌توان به کمک آن تشخیص داد درد شانه ناشی از سندرم گیرافتادگی شانه می‌باشد یا خیر تزریق داروی بی‌حسی لیدوکائین هیدروکلراید به ناحیه ساب آکرومیال، زیر آکرومیون شانه است. این ناحیه قسمتی است که بافت‌های نرم در حین برخورد با شانه تحت فشار قرار می‌گیرند. اگر تزریق درد را تسکین دهد، احتمالاً علت گیرافتادگی شانه باشد.
- آزمایش خون. در برخی موارد برای بررسی وجود عفونت‌های سیستمیک و بیماری‌های التهابی در بدن مانند روماتیسم مفصلی؛ آرتریت پسوریاتیک و پلی میالژیا روماتیکا از آزمایش خون استفاده می‌شود. این بیماری‌ها باعث بروز درد در مفصل شده و احتمال ابتلا به بورسیت شانه را افزایش می‌دهند.
روش‌های درمانی بورسیت شانه
برای درمان بورسیت شانه در مراحل اولیه از روش‌های غیرجراحی استفاده می‌شود. در صورتی که این روش‌ها مؤثر واقع نگشتند فرد باید تحت جراحی قرار گیرد. به طور کلی روش‌های درمان این عارضه شامل موارد زیر می‌گردد:
درمان‌های اولیه
می‌توانید به کمک روش‌های مختلفی علائم بورسیت شانه را بهبود ببخشید. از درمان‌های اولیه این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- قطع کردن موقت فعالیت‌هایی که باعث تشدید درد شده و استراحت کردن
- استفاده از کمپرس سرد برای کاهش التهابات
درمان‌های دارویی
درمان‌های دارویی به‌عنوان روش‌های درمانی بورسیت شانه بعد از استراحت و یخ‌گذاری مطرح هستند:
پمادهای موضعی
پمادهای مسکن، اسپری‌ها، چسب‌های ضددرد و ژل‌ها به صورت مستقیم به پوسته ناحیه دردناک مالیده می‌شوند. این داروهای موضعی، التهابی که باعث به وجود آمدن درد شده است از بین می‌برند و یا با بی حس کردن انتهای عصب باعث کاهش درد می‌شوند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
داروهای ضدالتهاب خوراکی مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن و مهارکننده‌های cox-2 به کاهش التهاب و تورم کمک کرده و درد شانه ناشی از بورسیت یا تاندونیت را کاهش می‌دهند.
آنتی‌بیوتیک‌ها
برای درمان بورسیت ساب آکرومیال سپتیک به آنتی‌بیوتیک نیاز است. انتخاب نوع آنتی‌بیوتیک به میکروارگانیسمی که باعث به وجود آمدن عفونت شده است بستگی دارد. بیشتر افراد مبتلا به بورسیت عفونی به طور کامل توسط آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی درمان شده‌اند. اما در موارد پیشرفته‌تر فرد باید در بیمارستان بستری شده و آنتی‌بیوتیک را به صورت تزریق داخل وریدی دریافت نماید.
درمان‌های تزریقی
در صورتی که استراحت و دارو مؤثر نبودند، از روش‌های تهاجمی‌تری مانند تزریق که توسط متخصص طب فیزیکی انجام می‌گیرد، می‌توان بهره برد:
تزریق کورتیکواستروئید
در صورت تداوم علائم، پزشک ممکن است درون بورس یا بافت‌های اطراف آن کورتیکواستروئید تزریق نماید. این دارو التهاب و درد شانه را کاهش می‌دهد؛ اما تأثیر آن موقتی می‌باشد.
تزریق پی آر پی
تزریق پلاسمای غنی شده از پلاکت یک روش درمانی مؤثر می‌باشد که می‌تواند جایگزین جراحی شود. در این روش از خاصیت طبیعی خون برای تسریع روند درمان و بهبود عملکرد مفصل استفاده می‌کنند. پلاسمای غنی شده از پلاکت از خون خود فرد گرفته شده و به بهبود و ترمیم غضروف‌ها، تاندون، رباط، ماهیچه‌ها و استخوان‌ها کمک می‌نماید. علائم بیماران بعد از گذشت 1 یا 2 هفته بعد از تزریقات بهبود می‌یابد.
بریس شانه
بریس شانه از حرکت بیش از اندازه شانه جلوگیری کرده و باعث می‌شود تا این اندام استراحت کند. این بریس‌ها در فروشگاه‌های تجهیزات پزشکی موجود می‌باشند؛ اما باید برای اطلاع از نحوۀ دقیق استفاده از آن‌ها از یک متخصص طب فیزیکی یا فیزیوتراپیست کمک بگیرید.
فیزیوتراپی
بعد از این که درد شانه کمی بهبود پیدا کرد می‌توان با انجام برخی حرکت‌های ورزشی که توسط متخصص طب فیزیکی آموزش داده می‌شود روند بهبودی را سرعت بخشید. ورزش‌های روزانه کمک می‌کنند تا بدون وارد کردن فشار بیش از اندازه به مفصل شانه این اندام را فعال نگه داشت. برخی از این ورزش‌ها به شرح زیر می‌باشند:
کشش عضلات خلفی
- در حالی که نشسته یا ایستاده‌اید بازوی خود را به سمت دیگر بدن بکشید و به کمک دست شانه سمت مخالف را بگیرید.
- با استفاده از دستتان فشار وارده با بازو را بیشتر کنید تا در قسمت پشتی شانه احساس کشش نمایید.
- برای 15 تا 30 ثانیه در این حالت بمانید. این حرکت را 2 تا 4 بار برای هر دست تکرار کنید.
فشار دادن تیغه‌های شانه
- در حالی که نشسته یا ایستاده‌اید بازوهای خود را در دو طرف بدن قرار دهید. شانه‌های خود را به سمت عقب فشار دهید، به طوری که تیغه‌های شانه به هم نزدیک شوند. در حین انجام این حرکت شانه‌های خود را به سمت پایین نگه دارید تا فشار بیشتری را در قسمت جلویی شانه‌ها احساس کنید.
- برای 6 ثانیه در این حالت بمانید.
- این حرکت را برای 6 تا 8 بار تکرار نمایید.
بلند کردن وزنه
- یک چوب یا میله صاف پیدا کنید. یک هالتر برای این تمرین مناسب می‌باشد.
- صاف بایستید و میله را با هر دو دست خود بگیرید، به گونه‌ای که کف دست‌ها رو به زمین باشند.
- به آرامی میله را بلند کرده و به بالای سر خود ببرید. سعی کنید بازوها صاف و کشیده بمانند.
- برای 5 ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آرامی بازوها را پایین بیاورید.
- این حرکت را 10 بار تکرار کنید.
حرکت T
- در گوشه تخت بر روی شکم دراز کشیده و بازوی خود را به صورت صاف از تخت آویزان کنید. می‌توانید دست دیگرتان را بر زیر پیشانی قرار دهید.
- سپس دست خود را به صورت کشیده بالا آورده و شانه‌تان را به سمت ستون فقرات بکشید. در این حالت بدن به شکل یک حرف T نیمه خواهد بود.
- برای یک تا دو ثانیه در این حالت بمانید و سپس به آرامی دست خود را به phgj اولیه باز گردانید.
- این حرکت را 8 تا 15 بار تکرار کنید.
تخلیه مایع بورسا
حتی در حالت ملتهب نیز بورس ساب آکرومیال دچار تورم قابل‌توجهی نخواهد شد. با این حال در برخی موارد پزشک به کمک سرنگ و سوزن مایع اضافه بورس را تخلیه می‌کند (آسپیرایسیون). ممکن است بلافاصله بعد از تخلیه بورس تزریق کورتون نیز انجام شود.
تکارتراپی
این دستگاه با ارسال امواج رادیو فرکانسی، خونرسانی به بافت‌های آسیب‌دیده را افزایش می‌دهد، در نتیجه اکسیژن‌رسانی را افزایش می‌دهد، عضلات را تقویت می‌کند، روند بهبودی بافت‌های آسیب‌دیده را تسریع می‌کند و حرکات یونی و متابولیسم سلولی را افزایش می‌دهد.
شاک ویو تراپی
شاک ویو یکی از روش‌های مؤثر بر درمان بورسیت شانه است. در این روش، امواج صوتی با فرکانس بالا به ناحیه آسیب‌دیده هدایت می‌شوند. این امواج قادر به افزایش جریان خون در منطقه مورد نظر هستند که این خود باعث تحریک فرایندهای طبیعی ترمیمی بدن و دفع التهاب و تورم می‌شود. شاک‌ویوتراپی به مرور زمان، درد را کاهش داده و بافت آسیب‌دیده را ترمیم می‌کند، سبب بهبود عملکرد و افزایش حرکت در شانه می‌شود.
درمان‌های جراحی
به طور معمول از روش جراحی برای درمان بورسیت‌های مزمن و گیرافتادگی شانه استفاده می‌شود. نوع جراحی به علائم بیمار و علت اصلی درد شانه بستگی دارد. سه نوع جراحی مورد استفاده برای درمان بورسیت به شرح زیر می‌باشند:
بورسکتومی
در این پروسه بورس ملتهب از بدن خارج می‌گردد. این پروسه از طریق ایجاد یک بریدگی و یا آرتروسکوپی انجام می‌شود. بعد از خارج کردن بورس ملتهب ممکن است یک بورس جدید در این ناحیه ایجاد نمایند. هدف از این کار این است که بورس تازه تشکیل شده کمتر در معرض تحریک و ایجاد علائم دردناک قرار گیرد.
رفع فشار ساب آکرومیال
در طول این پروسه جراح بخشی از آکرومیون تیغه شانه را برداشته و یا می‌تراشد تا فضای بیشتری برای بافت‌های نرم شانه مانند عضله روتاتور، تاندون‌ها و بورس ساب آکرومیال ایجاد شود.
ترمیم تاندون و عضلات
زمانی که بورسیت یا گیرافتادگی شانه به دلیل آسیب‌دیدگی ماهیچه روتاتور کاف و تاندون رخ دهد پزشک پیشنهاد می‌کند تا بافت آسیب‌دیده را ترمیم نماید. برای مثال، تاندون پاره شده ممکن است ترمیم گشته و دوباره به سر بازو متصل شود.
پیشگیری
اصلی‌ترین روش پیشگیری از ابتلا به بورسیت شانه کاهش فشار وارد بر این مفصل می‌باشد. روش‌های زیر به پیشگیری از بروز این عارضه کمک می‌کنند:
- گرم کردن و انجام حرکات کششی قبل از ورزش کردن یا انجام حرکات تکرارشونده
- تقویت عضلات شانه با انجام حرکات ورزشی سبک
- پیش بردن آرام هر فعالیت جدیدی که ممکن است به شانه فشار وارد کند.
- داشتن استراحت در هنگام انجام حرکات تکرارشونده
- بهبود حالت بدن برای فعال نگه‌داشتن ماهیچه‌های شانه و کاهش فشار مفصل‌ها
چشم‌انداز درمان
به طور معمول افراد مبتلا به بورسیت شانه کاملاً بهبودی خود را به دست می‌آورند. علائم این بیماری یک تا چند هفته بعد از درمان بر طرف می‌شوند. بورسیت شانه واکنش مثبتی به استراحت و داروهای ضدالتهاب نشان می‌دهد. اما در صورت بروز مشکلات دیگری مانند تاندونیت یا بیماری‌های استخوانی ممکن است برای مدت طولانی‌تری به درمان‌هایی نظیر فیزیوتراپی نیاز شود.
پیدا کردن سطح فعالیت مناسب کلید اصلی پیشگیری از ابتلا به بورسیت محسوب می‌گردد. افراد باید سبک زندگی‌ای داشته باشند که فشار زیادی به شانه وارد نشود و بیش از حد از این مفصل استفاده نکنند.
سؤالات متداول
آیا ممکن است بورسیت شانه به دیگر بخش‌های بدن سرایت کند؟
تورم و قرمزی پوست ممکن است از شانه به بازو نیز سرایت کند. علاوه بر این، بورسیت عفونی باعث می‌شود تا دچار تب شده و احساس بیماری و خستگی کنید.
چه عواملی باعث تشدید بورسیت شانه می‌شوند؟
بردن دست بالای سر باعث افزایش اصطکاک میان استخوان‌ها و بافت می‌شود. این اصطکاک مداوم باعث تحریک و التهاب بورس خواهد شد.
درمان بورسیت شانه چقدر زمان می‌برد؟
مدت زمان مورد نیاز برای درمان این عارضه در هر فرد متفاوت می‌باشد. با پیروی کردن از برنامه درمانی و ورزشی مناسب فرد بعد از گذشت 2 تا 8 هفته درمان خواهد شد.
چه مدت طول می‌کشد تا بورس به اندازه طبیعی خود بازگردد؟
به طور معمول در طول جراحی بورسیت شانه، بورس ملتهب از شانه خارج می‌شود. بعد از این و در طی چندین ماه یک بورس جدید با سایز طبیعی جایگزین آن خواهد شد.
آیا می‌توان بعد از ابتلا به بورسیت شانه به طور کامل بهبود یافت؟
بورسیت شانه یک آسیب دائمی نیست و امکان بهبودی کامل آن وجود دارد. متأسفانه ورزش کردن و برخی مشاغل این آسیب‌دیدگی را تشدید کرده و امکان بروز مجدد آن را افزایش می‌دهند.
آیا ممکن است بورسیت دائمی شود؟
در صورت درمان مناسب بورسیت باعث آسیب‌دیدگی دائمی مفصل نخواهد شد. بسیاری از عارضه‌های بافت‌های نرم به دلیل استفاده بیش از اندازه از عضلات ایجاد می‌شوند. به همین دلیل اولین قدم برای درمان این عارضه شامل استراحت کردن و ثابت نگه داشتن ناحیه آسیب‌دیده می‌باشد.
چه مواد غذایی بر روی بورسیت شانه تأثیر می‌گذارند؟
درمان‌های جایگزین ممکن است از التهاب و درد بورسیت بکاهند. برای درمان این بیماری بهتر است از مواد غذایی مانند غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و ماهی‌های چرب استفاده کنید. همچنین از مصرف غذاهای پر شکر و چرب و فراوری شده خودداری نمایید.
آیا سن بر روی بورسیت تأثیر می‌گذارد؟
این عارضه ممکن است در همه سنین رخ دهد؛ اما افزایش سن و ابتلا به بیماری‌هایی نظیر آرتروز احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد.
آیا امکان درمان خودبه‌خود بورسیت شانه وجود دارد؟
در بهترین حالت، در صورتی که به شانه فشاری وارد نشود بورسیت ثابت باقی می‌ماند. در حقیقت در شرایط سخت ادامه دادن به فعالیت‌های قبلی باعث بهبود بیماری نخواهد شد. به همین دلیل در صورت مواجه با علائمی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد بهتر است به خود استراحت داده و به یک پزشک مراجعه کنید.
