واژه دیسک یا دیسک کمر به برخی از مشکلات مربوط به یک لایه نرم لاستیک مانند که بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارند اطلاق می‌شود. شایع ترین مشکل مربوط به دیسک، دیسک کمر است. دیسک کمر وضعیتی است که می‌تواند در هر نقطه از ستون فقرات ایجاد شود، اما اغلب کمر را درگیر می‌کند. گاهی اوقات به این وضعیت دیسک برآمده، بیرون زده یا پاره شده هم گفته می‌شود. دیسک کمر یکی از شایع ترین علل کمر درد، درد ساق پا یا سیاتیک است.
دیسک کمر چیست؟
ستون فقرات از 33 مهره تشکیل شده است که توسط دیسک‌های اسفنجی از هم جدا شده‌اند. ستون فقرات به 4 بخش تقسیم می‌شود:
- ستون فقرات گردنی: 7 مهره اول که در ناحیه گردن قرار دارند.
- ستون فقرات سینه‌ای: 12 مهره بعدی که در ناحیه قفسه سینه قرار دارند.
- ستون فقرات کمری: 5 مهره بعدی که در ناحیه کمر قرار دارند.
- ستون فقرات خاجی: 5 مهره آخری که پایین کمر قرار دارند و چهار مهره از آنها دنبالچه را تشکیل می‌دهند.
ستون فقرات کمری از 5 بخش استخوانی در ناحیه کمر تشکیل شده است و دیسک کمر در همین ناحیه رخ می‌دهد. در بیشتر موارد، دیسک کمر در قسمت تحتانی ستون فقرات کمر به ویژه بین مهره‌های چهارم و پنجم کمری و بین مهره‌های پنجم کمری و مهره اول استخوان خاجی (سطح L4-5 و L5-S1) اتفاق می‌افتد.
انواع مشکلات دیسک کمر
مشکلات مربوط به دیسک کمر چیزی بیش از دیسک کمر است، اما دیسک کمر شایع ترین مشکل دیسک کمر است. به طور کلی مشکلات رایج مربوط به دیسک عبارتند از:
- دیسک‌های بیرون زده: برای برخی افراد دیسک‌های بیرون زده می‌توانند باعث تحریک عصب مجاور و ایجاد سیاتیک (درد عصبی که به اندام‌های تحتانی سرایت می‌کند) شود. به این وضعیت فتق دیسک، پرولاپس دیسک، دیسک اکسترود شده یا لغزش دیسک هم گفته می‌شود.
- بیماری دژنراتیو دیسک: بیماری دژنراتیو دیسک یکی از شایع ترین علل کمر درد و گردن درد است و در اغلب موارد نادیده گرفته می‌شود. این بیماری ممکن است هیچ گونه علائمی نداشته باشد. به عبارت ساده بیماری دژنراتیو دیسک به علائم کمر درد یا گردن درد ناشی از سایش و پارگی دیسک ستون فقرات اشاره دارد. در برخی موارد بیماری دژنراتیو دیسک هم باعث ضعف، بی حسی و درد شدید بازو ها یا پاها (درد رادیکولار) می‌شود. بیماری دژنراتیو دیسک معمولاً شامل یک درد مزمن خفیف است که به صورت متناوب شدیدتر می‌شود.
- کشیدگی و رگ به رگ شدن دیسک: هنگامی که ستون فقرات کمری رگ به رگ شده یا دچار کشیدگی می‌شود عضلات و بافت‌ها متورم می‌شوند. این التهاب باعث درد می‌شود و ممکن است باعث اسپاسم عضلانی شود.
علائم همراه با دیسک کمر
در بیشتر موارد فتق دیسک در ناحیه کمر رخ می‌دهد، اما ممکن است ناحیه گردن را هم درگیر کند. علائم و نشانه‌ها به محل قرار گرفتن دیسک و اینکه آیا دیسک به عصب فشار می‌آورد بستگی دارد. فتق دیسک معمولاً یک طرف بدن را درگیر می‌کند.
- درد بازو یا پا (سیاتیک): فتق دیسک کمر باعث ایجاد درد کمر، لگن، ران و ساق پا می‌شود. ممکن است در ناحیه پا، باسن و ران‌ها هم درد را احساس کنید. سیاتیک آسیب دیده به طور شایع باعث ایجاد این درد می‌شود.
- بی حسی یا گزگز: افرادی که دچار دیسک کمر هستند، اغلب در قسمتی از بدن که توسط اعصاب آسیب دیده کنترل می‌شود بی حسی یا گزگز را تجربه می‌کنند.
- ضعف: عضلاتی که توسط اعصاب آسیب دیده کنترل می‌شوند دچار ضعف می‌شوند. این وضعیت می‌تواند باعث زمین خوردن بیمار شود یا بر توانایی شما در بلند کردن یا نگه داشتن وسایل تاثیر بگذارد.
دیسک کمر ممکن است هیچ علائمی نداشته باشد و آسیب تنها با عکسبرداری مشخص شود.
دلایل ایجاد دیسک کمر
دیسک کمر اغلب در نتیجه ساییدگی و پارگی تدریجی مرتبط با افزایش سن به نام دژنراسیون دیسک است. با بالا رفتن سن انعطاف پذیری دیسک‌ها کاهش می‌یابد و بیشتر مستعد پارگی با فشار یا پیچش جزئی می‌شوند.
اکثر مردم نمی‌توانند علت دیسک کمر خود را تشخیص دهند. گاهی اوقات استفاده از عضلات پشت به جای عضلات ساق و ران برای بلند کردن اجسام سنگین می‌تواند منجر به دیسک کمر شود. در برخی موارد نادر یک رویداد آسیب زا مانند زمین خوردن یا ضربه به پشت باعث این مشکل می‌شود.
چه کسانی بیشتر ممکن است دچار عارضه دیسک کمر شوند؟
افراد 30 تا 50 ساله بیشتر از همه در معرض ابتلا به دیسک کمر قرار دارند. مردان دو برابر زنان در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. سایر عوامل خطر عبارتند از:
- نشستن طولانی مدت در یک حالت
- اضافه وزن
- بلند کردن اجسام سنگین
- خم شدن یا چرخش مکرر برای کار، ورزش یا سرگرمی
- سیگار کشیدن
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم؟
در ابتدا می‌توانید درد فتق دیسک را در خانه درمان کنید. اما اگر موارد زیر را تجربه می‌کنید هرچه زودتر به پزشک متخصص مراجعه کنید:
- دردی که زندگی روزمره‌تان را مختل کرده است.
- علائم بعد از چهار تا شش هفته بهتر نمی‌شود.
- علائم بدتر می‌شوند.
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- گزگز، بی حسی یا از دست دادن قدرت بازوها، دست ها یا پاها
- مشکل در ایستادن یا راه رفتن
تشخیص دیسک کمر
پزشک شما را به طور کامل معاینه می‌کند. در طول تمرینات فیزیکی پزشک درد، رفلکس‌های عضلانی، احساس و قدرت عضلانی شما را بررسی می‌کند. پزشک همچنین ممکن است آزمایش‌هایی مانند موارد زیر را تجویز کند:
- تصویربرداری و رزونانس مغناطیسی (MRI): ام آر آی رایج ترین و دقیق ترین آزمایش تصویربرداری برای تشخیص دیسک کمر است.
- اشعه ایکس: گرفتن عکس با اشعه ایکس به رد سایر علل کمر درد یا گردن درد کمک می‌کند.
- توموگرافی کامپیوتری (CT): سی تی اسکن استخوان‌های ستون فقرات شما را نشان می‌دهد. دیسک فتق شده می‌تواند به فضای اطراف نخاع و اعصاب شما حرکت کند و آنها را فشرده کند.
- میلوگرام: میلوگرام شامل تزریق ماده حاجب به ستون فقرات به کمک راهنمایی اشعه ایکس برای سی تی اسکن است. رنگ می‌تواند تنگی کانال نخاعی و محل دقیق دیسک شما را نشان دهد.
- الکترومیوگرام (EMG): این آزمایش شامل قرار دادن سوزن‌های کوچک در ماهیچه‌های مختلف و بررسی عملکرد اعصاب شما است. EMG به تعیین عصب دیسک کمک می‌کند.
درمان دیسک کمر
اگر علائم شما بهتر نشد، ممکن است به درمان‌های پیشرفته تری نیاز داشته باشید. پزشک شما ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
دارو
پزشک ممکن است یک مسکن ضد التهابی یا شل کننده عضلانی تجویز کند. برای مثال ممکن است یک داروی مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن (Motrin ،Advil) یا ناپروکسن (Aleve ،Naprosyn) تجویز کند. این داروها می‌توانند به تسکین درد شما و کاهش تورم کمک کنند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست با آموزش یک برنامه تمرینی به کاهش فشار روی اعصاب شما کمک می‌کند. ورزش عضلات سفت را شل می‌کند و گردش خون را بهبود می‌بخشد. فیزیوتراپیست با طراحی یک برنامه درمانی خاصی روند بهبودی شما را سرعت می‌بخشد. شما می‌توانید این تمرینات را در خانه انجام دهید. فیزیوتراپی به شما کمک می‌کند تا فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرید. وقتی که برنامه‌های ورزشی جهت اصلاح حالت بدنی، کاهش درد، کمک به کشش و تقویت عضلات انجام شدند، نتایج معمولاً در عرض 2 تا 8 هفته یا کمتر حاصل می‌شوند.
حرکات ورزشی برای دیسک کمر
انجام تمرینات ورزشی سبک بخشی از درمان دیسک کمر است. در ادامه شما را با برخی از این تمرینات آشنا می‌کنیم.
- تمرین 1: اکستنشن کمر
کاربرد: به کاهش فشار روی دیسک‌های کمر کمک می‌کند.
نحوه انجام:
- صاف بایستید.
- دستان خود را روی لگن خود قرار دهید.
- به آرامی لگن را به سمت جلو فشار دهید تا ناحیه کمر شما کشیده شود.
- کشش را 2 تا 3 ثانیه ادامه دهید.
- تمرین را 10 بار تکرار کنید.
- تمرین 2: ایستاده با نوار مقاومتی (بند الاستیک)
کاربرد: می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
نحوه انجام:
- نوار را به چیزی ثابت، مانند دستگیره در یا پایه راه پله وصل کنید.
- بایستید و پاهای خود را به اندازه عرض لگن باز کنید و زانوهای خود را کمی خم کنید. انتهای نوار را با هر دو دست خود بگیرید.
- نوار را به سمت خود بکشید و آرنج را خم کنید. سعی کنید ساعد خود را موازی با زمین نگه دارید.
- این حرکت را ده بار تکرار کنید. چند لحظه استراحت کنید سپس ده بار تکرار کنید.
- تمرین 3: دمر روی آرنج
کاربرد: به تنظیم مجدد دیسک ها کمک می‌کند.
نحوه انجام:
- روی شکم دراز بکشید.
- دست‌های خود را روی زمین نزدیک شانه‌ها قرار دهید.
- با فشار آوردن به بالاتنه، کمر و شانه‌های خود را بالا ببرید. ساعد خود را روی زمین نگه دارید.
- 30 ثانیه در این وضعیت بمانید.
- 5 تا 10 بار این حرکت را تکرار کنید.
تکار تراپی
تکار تراپی یک روش دیاترمی (یعنی گرمادرمانی بافت عمقی) است، بنابراین از طریق افزایش دمای بافت ناحیه مورد نظر باعث ارتقای واکنش درمانی بدن می‌شود. تکار تراپی درمانی غیر سایشی و غیر تهاجمی با استفاده از جریان‌های فرکانس بالا است. کاربرد اصلی تکار تراپی در فیزیوتراپی به توانبخشی اختلالات اسکلتی عضلانی و درد و توانبخشی ورزشی مربوط می‌شود.
برخی از بیماری های شایع درمان شده عبارتند از:
- جراحات/التهاب حاد یا مزمن
- اسپاسم عضلانی
- درد مفاصل
- سینوویت
- تاندینوپاتی
- پس از جراحی
- آرتروز
- درد کمر
علاوه بر این مطالعات نشان می‌دهند که تکار تراپی در درمان کمر درد با یا بدون درد پا می‌تواند به طور قابل توجهی درد را کاهش دهد و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به مشکلات دژنراتیو و التهابی را بهبود بخشد.
لیزر درمانی
لیزر درمانی در مواردی که سایر روش‌های محافظه کارانه به کاهش درد کمک نمی‌کنند موثر است. مطالعات نشان داده‌اند که پس از لیزر درمانی اندازه فتق کاهش می‌یابد و با کاهش فشار روی ریشه عصبی درد و بی‌حسی از بین می‌رود. مشخص شده است که لیزر درمانی با تحریک سلول‌های درون بافت اطراف دیسک و سپس کاهش التهاب باعث بهبودی می‌شود.
شاک‌ویو تراپی
شاک ویو تراپی تاندونیت مزمن، فاسئیت پلانتار و تاندونیت آشیل را مانند دیسک کمر درمان می‌کند. شاک ویو تراپی به تسریع روند بهبودی طبیعی بدن کمک می‌کند. این روش به تسریع بهبودی مفاصل و بافت آسیب دیده کمک می‌کند و در عین حال درد و ناراحتی را کاهش می‌دهد. این افزایش بیومکانیک می‌تواند مواد مغذی از دست رفته را به دیسک بازگرداند و به آبرسانی مجدد به هسته‌ای که برآمدگی را ایجاد کرده کمک کند. مطالعات نشان می‌دهند که شاک ویو تراپی تأثیر بسزایی در کاهش درد و بهبود وضعیت عملکردی کلی بیماران در رابطه با تمرینات فیزیوتراپی دارد.
تزریق استروئید
این روش که بلوک اپیدورال یا عصبی نامیده می‌شود تزریقی از داروی استروئیدی است که مستقیماً وارد ستون فقرات می‌شود. این دارو تورم و التهاب عصب ناشی از دیسک کمر را کاهش می‌دهد. این روش باعث تسریع روند بهبودی و بازیابی حرکات بدن بیمار می‌شود.
اوزون تراپی
تزریق اینترادیسکال کمونوکلئولیز اکسیژن-اوزون داخل (O2-O3) یک درمان موثر شناخته شده برای درد ناشی از بیماری بیرون زدگی دیسک و فشردگی ریشه عصبی به دلیل برآمدگی یا دیسک کمر است. (منبع)
تزریق‌ها ارتفاع دیسک را کاهش نمی‌دهند یا باعث ایجاد تغییر در آناتومی طبیعی دیسک نمی‌شوند. تغییر قابل توجه در آناتومی دیسک و کاهش ارتفاع آن با جراحی ایجاد می‌شود. اوزون برخلاف جراحی که باعث تغییر در شکل و آناتومی دیسک می‌شود سلامت طولانی مدت دیسک را هم بهبود می‌بخشد.
درمان با تزریق پی آر پی (PRP)
پی آر پی نوعی داروی ترمیمی است که در آن بدن از توانایی خود برای درمان خود استفاده می‌کند. در این روش پلاسمای حاوی فاکتورهای رشد قبل از تزریق جدا می‌شود و آب آن گرفته می‌شود. پلاکت‌ها لبه‌های پارگی دیسک تحلیل رفته را به هم می‌کشند که در نهایت منجر به بهبود سلول‌ها می‌شود. با توجه به اینکه در این روش از خون خود بیمار استفاده می‌شود احتمال بروز عوارض جانبی بسیار کمتر است.
درمان دیسک کمر با جراحی
در موارد نادر دیسک کمر ممکن است مشکلاتی برای عصب‌های روده یا مثانه به وجود بیاورد. در این صورت نیاز به عمل جراحی فوری می‌باشد. اما در دیگر شرایط، زمانی که درمان‌های غیرجراحی موثر واقع نشدند، جراحی دیسک کمر را به عنوان یکی از گزینه‌ها در نظر داشت. روش‌های مختلفی برای جراحی دیسک کمر وجود دارند، اما هدف همه‌ی آنها در نهایت کاهش فشار بر روی عصب است.
پیشگیری از عارضه دیسک کمر
همیشه نمی‌توان از ابتلا به دیسک کمر جلوگیری کرد. اما شما می‌توانید با رعایت موارد زیر احتمال خطر را کاهش دهید:
- استفاده از تکنیک‌های مناسب لیفتینگ: از ناحیه کمر خم نشوید. هنگام خم شدن پشت خود را صاف نگه دارید و با زانوهای خم شوید. از عضلات قوی پای خود برای کمک به تحمل بار استفاده کنید.
- حفظ وزن سالم: اضافه وزن به کمر فشار وارد می‌کند.
- تمرین حالت بدنی درست: یاد بگیرید که چگونه هنگام راه رفتن، نشستن، ایستادن و خوابیدن حالت بدنی خود را بهبود بخشید. حالت بدنی خوب فشار روی ستون فقرات را کاهش می‌دهد.
- کشش: اگر اغلب برای مدت طولانی مینشینید، انجام حرکات کششی برای شما بسیار مهم است.
- پرهیز از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند: این کفش‌ها ستون فقرات شما را از هم ترازی خارج می‌کند.
- ورزش منظم: برای حمایت از ستون فقرات روی تمریناتی تمرکز کنید که عضلات پشت و شکم را تقویت می‌کنند.
- ترک سیگار: مصرف سیگار می‌تواند دیسک‌ها را ضعیف کند و آنها را در برابر پارگی آسیب پذیرتر کند.
سوالات پرتکرار
آیا دیسک کمر یک مشکل شایع است؟
سالانه از هر 1000 بزرگسال حدود 5 تا 20 نفر به دیسک کمر مبتلا می‌شوند. این مشکل بیشتر افرادی را درگیر می‌کند که در دهه سوم تا پنجم زندگی خود هستند. مردان دو برابر زنان به دیسک کمر مبتلا می‌شوند.
آیا دیسک کمر خود به خود درمان می‌شود؟
در برخی موارد دیسک کمر خود به خود با اقدامات مراقبتی ساده در منزل بهبود می‌یابد. اما بهتر است با یک متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید تا با یک برنامه تمرینی مناسب به بهبود وضعیت شما کمک کند.
دیسک کمر چقدر جدی است؟
دیسک کمر می‌تواند عصب ستون فقرات را فشرده کند. فشار دیسک کمر بر روی اعصاب نخاعی می‌تواند باعث بی حسی، ضعف، گزگز، درد تیز، مشکلات روده یا مثانه شود. این علائم می‌توانند کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار دهند.
آیا پیاده روی برای دیسک کمر خوب است؟
پیاده روی روزانه یک راه بسیار خوب برای دیسک کمر است، بدون اینکه فشار بیشتری به ستون فقرات وارد کند و باعث تشدید علائم دردناک شود.
اگر دیسک کمر درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟
دیسک کمر درمان نشده می‌تواند منجر به آسیب عصبی دائمی شود. دیسک کمر می‌تواند تکانه‌های عصب را قطع کند و باعث از بین رفتن حس در ناحیه کمر و پاها شود، البته این یک عارضه شایع نیست. برخی افراد حس خود را در ناحیه تناسلی و لگن از دست می‌دهند. برخی دیگر کنترل روده یا مثانه خود را از دست می‌دهند.
چه چیزی دیسک کمر را بدتر می‌کند؟
درد ناشی از فتق دیسک معمولاً حین فعالیت بدتر و هنگام استراحت بهتر می‌شود. سرفه، عطسه، نشستن، رانندگی و خم شدن به جلو ممکن است درد را بدتر کند. وقتی این حرکات را انجام می‌دهید درد بدتر می‌شود چون فشار بیشتری روی عصب وجود دارد.
آیا دیسک کمر می‌تواند باعث فلج شدن شود؟
با دیسک کمر پوشش دور هسته ترک می‌خورد یا می‌شکند و هسته به بیرون فشرده می‌شود. این وضعیت می‌تواند نخاع یا اعصاب مجاور را تحریک کند و باعث ضعف و بی حسی بازوها یا پاها شود. دیسک کمر می‌تواند باعث فلج شدن شود.
روند بهبودی کامل دیسک کمر چقدر طول می‌کشد؟
روند بهبودی کامل دیسک کمر به شدت فتق و روش درمان بستگی دارد.
تفاوت بین دیسک کمر و رگ به رگ شدن کمر چیست؟
تفاوت اصلی بین دیسک کمر و رگ به رگ شدن کمر در قسمتی از بدن رخ می‌دهد که آسیب دیده است. رگ به رگ شدن، رباط‌های بین دو استخوان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما دیسک کمر در واقع دیسک‌های بین مهره ای را تحت تاثیر می‌دهد.
