آرتروز گردن (همچنین با نام استئوآرتریت گردن یا اسپوندیلوز گردن نیز شناخته می‌شود) به تخریب یا فرسایش مفاصل، استخوان‌ها و دیسک‌های ستون فقرات در ناحیه گردن مربوط می‌شود. این عارضه معمولاً افرادی که بالای ۵۰ سال سن دارند را درگیر کرده و به نسبت افزایش سن فرد مبتلا، علائم آن تشدید می‌شود.
ابتلا به آرتروز گردن می‌تواند موجب ایجاد گردن درد، سفتی، گزگز و بی حسی ناحیه، سر درد و همچنین کریپتوس یا همان صدا دادن گردن در قسمت پشت سر و پایه جمجمه شود. در برخی موارد، گردن درد ناشی از آرتروز گردن می‌تواند شدید باشد و منجر به اسپاسم عضلانی و درد شدید در قسمت شانه‌ها، پشت بدن، پاها، ران و لگن شود. اگر چنانچه فرسایش استخوانی ستون فقرات ناحیه منجر به فشردگی و تحت فشار قرار گرفتن عصب‌ها شود نیز ممکن است ضعف در دستان یا پاها، عدم هماهنگی عصبی و عضلانی یا بی اختیاری ادرار و مدفوع را در پی داشته باشد.
علائم آرتروز گردن
علائم آرتروز گردن می‌تواند در هر فردی متفاوت بوده و از یک درد خفیف و هر از گاهی تا دردی شدید و ناتوان کننده که زندگی روزمره فرد را مختل می‌سازد، متغیر باشد. زمانی که علائم این عارضه به مرور زمان آشکار می‌شوند، احتمالاً با دردی همراه باشند که:
- تدریجاً شروع شده و به مرور زمان تشدید می‌شود.
- در مراحل اولیه به جای اینکه درد شدیدی باشد، تنها احساس سفتی و درد خفیفی دارد.
- در اوایل صبح بلافاصله بعد از بیداری میزان درد بیشتر است، اما پس از بلند شدن از رختخواب و حرکت کردن بهتر می‌شود.
- در ساعات پایانی روز این درد مجدداً تشدید می‌شود.
- شدت این درد با استراحت کردن فروکش می‌کند.
- درد به شانه یا تیغه شانه نیز ساطع می‌شود.
- ممکن است فشار دادن گردن نیز با درد همراه باشد.
- درد خواب فرد را مختل می‌سازد.
- باعث ایجاد سردرد بویژه در قسمت پشت سر می‌شود.
فردی که به آرتروز گردن مبتلا باشد ممکن است تمامی این علائم یا تنها تعدادی از آن‌ها را داشته باشد و این احتمال نیز وجود دارد که علائم این عارضه به مرور زمان تشدید شده یا تغییر کنند.
آرتروز گردن از چیست؟
اسپوندیلوز گردن نتیجه فرسایش و تحلیل روی استخوان‌ها و غضروفهای ناحیه گردن به مرور زمان است. برخی از مواردی که می‌توانند روند تحلیل روی یا به عبارت دیگر روند دژنراتیو ستون فقرات گردنی را تسریع کنند عبارتند از:
- کم آبی موجب کوچک شدن دیسک بین مهرهای شده و این امر منجر به سایش استخوان‌ها می‌شود.
- فتق یا برآمدگی دیسک که ممکن است به دلیل ترک خوردگی لایه بیرونی دیسک ایجاد شود؛ می‌تواند باعث اعمال فشار بر روی عصب نخاعی شود.
- خار استخوانی یا رشد بیش از حد استخوان در این ناحیه از ستون فقرات نیز می‌تواند عصب نخاعی را تحت فشار قرار دهد.
- ضخیم شدگی رباط‌ها با افزایش سن نیز می‌تواند از دلایلی باشد که موجب سفتی و کاهش انعطاف پذیری گردن می‌شود.
برای چه افرادی آرتروز گردن محتمل‌تر است؟
افزایش سن یا پیری از جمله دلایل عمده و اصلی آرتروز گردن (اسپوندیلوز گردن) است. در اکثر افراد بالا ۵۰ سال، دیسک‌های بین مهرهای به نسبت افزایش سن فرد آب خود را از دست داده و خشک می‌شوند که این امر موجب می‌شود عملکرد دیسک‌ها به عنوان بالشتک محافظ کاهش پیدا کند. از طرفی، استخوان‌ها و رباط‌های ناحیه نیز ضخیم‌تر شده و این امر موجب اعمال فشار بر روی کانال نخاعی می‌شود.
یکی از عوامل دیگر ایجاد کننده آرتروز گردن می‌تواند آسیب و جراحات قبلی وارده به گردن فرد باشد. افرادی که وظایف شغلی خاصی دارند یا به عنوان ورزشکار (ژیمناستیک یا سایر ورزش‌ها) فعالیت خاصی انجام می‌دهند، ممکن است ناخواسته باعث اعمال فشار بیشتری به گردن خود شوند.
مشکلات ناشی از آرتروز گردن
اگر آرتروز یا به عبارتی اسپوندیلوز گردن باعث اعمال فشار بر عصب نخاعی (تنگی کانال نخاعی) شود، این امر منجر به فشردگی نخاع شده و وضعیتی به نام میلوپاتی گردن (آسیب حاد نخاعی) را پیش می‌آورد. علائم زیر نشان دهنده این امر هستند که اسپوندیلوز گردنی منجر به میلوپاتی گردن شده است:
- گزگز، بی حسی، سوزن سوزن شدن دست و پا
- عدم توانایی در حفظ تعادل و اختلال در راه رفتن
- رفلکس‌های غیر طبیعی اندام بدن
- اسپاسم عضلانی
- از دست دادن کنترل عملکرد مثانه و روده (بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع)
چه زمانی برای آرتروز گردن به پزشک متخصص مراجعه کنیم؟
در صورتی که علائم و مشکلات زیر را داشته باشید باید به پزشک عمومی مراجعه کنید:
- دردی که به مرور زمان بدتر می‌شود.
- عدم هماهنگی عصب و عضله مثلاً حین بستن دکمه پیراهن.
- احساس سنگینی یا ضعف در دست و پا
- گزگز، بی حسی، سوزن سوزن شدن دست و پا به همراه درد
- مشکل در راه رفتن
- بی اختیاری در دفع ادرار و مدفوع
موارد فوق نشان از عارضه جدی‌تر و شدیدتری بنام میلوپاتی گردن دارند که در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به ایجاد آسیب دائمی در ستون فقرات فرد شود.
تشخیص آرتروز گردن
به منظور تشخیص علت اصلی گردن درد در فرد بیمار، احتمالاً پزشک بررسی خود را از موارد زیر شروع کند:
- ارزیابی سوابق پزشکی فرد بیمار: پزشک می‌تواند به راحتی با بررسی علائم فعلی بیمار، سوابق پزشکی و سبک زندگی فرد، دلایل فرعی مشکل را رد کند.
- انجام معاینه فیزیکی یا معاینه بالینی: به منظور رد بیشتر دلایل گردن درد، پزشک با انجام معاینه فیزیکی هرگونه ناهنجاری یا حساسیت به لمس را ارزیابی می‌کند. همچنین در مورد گردن درد، هرگونه ضعف شدید یا کاهش دامنه حرکتی گردن نیز بررسی می‌شود.
چنانچه بعد از این موارد پزشک دلیل کافی برای تشخیص مشکل به عنوان آرتروز گردن در فرد داشته باشد، احتمالاً برنامه درمانی غیر جراحی را به بیمار توصیه کند.
اما اگر سوابق پزشکی و معاینه بیمار اطلاعات کافی را در اختیار پزشک قرار ندهند، یا اگر برنامه درمانی غیر جراحی اولیه مشکل را برطرف نسازد، ممکن است تست‌های تشخیصی پیشرفته‌تری مورد نیاز باشد که شامل موارد زیر است:
- عکسبرداری با اشعه ایکس: اشعه ایکس نوعی تابش الکترومغناطیسی است که می‌تواند تصاویر خوبی از ستون فقرات، استخوان‌ها و غضروف‌ها و تحلیل روی آن‌ها بدست دهد.
- اسکن ام آر آی: در اسکن ام آر آی با استفاده از امواج رادیویی و یک آهنربای قوی، تصاویر دقیقی از بافت نرم و استخوان بدست می‌آید. ام آر آی در تصویربرداری از استخوان به خوبی اشعه ایکس نیست، اما در تصویربرداری از بافت نرم بهتر از آن عمل می‌کند و به همین دلیل در صورت مشکوک بودن پزشک به فشردگی عصب نخاعی می‌تواند موثرتر واقع شود.
- تزریقات ستون فقرات برای تشخیص: در این روش پزشک متخصص می‌تواند بوسیله راهنمایی اشعه ایکس، داروی استروئیدی یا بی حس کننده را مستقیماً یا نزدیک به مفصل فاست در ناحیه گردن تزریق کند.
- تست نوار عصب و عضله: در این آزمایش پزشکی هدایت عصبی عضلات و سلول‌های عصبی تنظیم کننده آن‌ها بررسی می‌شوند. این تست همراه با الکترومیوگرافی انجام می‌شود که فعالیت الکتریکی عضلات را ارزیابی و هدایت عصبی عضلات را می‌سنجد.
درمان آرتروز گردن
در اکثر موارد، درمان آرتروز گردن یا اسپوندیلوز گردن غیر جراحی است. با این حال، بهتر است که قبل از انجام هرگونه درمان ابتدا با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی خود مشورت داشته باشید.
هدف عمده و اصلی در درمان آرتروز گردن، تسکین درد، پیشگیری از فشردگی عصب نخاعی و بازیابی عملکرد گردن است و رویکرد واحدی که برای همه بیماران یکسان باشد وجود ندارد. اگر در فردی ابتلا به آرتروز گردن تشخیص داده شود ممکن است انواع درمان شامل موارد زیر باشد:
دارو
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) اعم از ایبوپروفن، ناپروکسن یا مهارکننده‌های انتخابی کوکس۲ ممکن است در تسکین درد ناشی از التهابی که معمولاً به دلیل ابتلا به آرتروز گردن ایجاد می‌شود، موثر باشند. استامینوفن نیز یکی دیگر از داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه است که می‌تواند در تسکین درد موثر باشد.
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی یا متخصص طب فیزیکی می‌تواند برنامه ورزشی برای بیمار طراحی کند که نیازهای خاصی را پوشش دهد. از این رو، به نسبت تقویت و افزایش انعطاف پذیری عضلات گردن، اسپاسم و درد آن‌ها نیز کاهش پیدا خواهد کرد.
گردنبند طبی
استفاده از گردنبند طبی به مدت کوتاه نیز ممکن است به تسکین علائم کمک کند. اما باید توجه داشته باشید که استفاده طولانی مدت از این ابزار ممکن است باعث ضعیف شدن گردن شود.
تحریک الکتریکی
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) درمانی است که برای رفع دردهای مزمن استفاده می‌شود. در این روش الکترودهایی روی پوست قرار گرفته و بوسیله آن‌ها تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست انجام می‌شود. این روش درمانی غیر تهاجمی برای مسدود کردن سیگنال‌های اعصاب به نخاع و مغز استفاده می‌شود و می‌تواند موجب تسکین موقت یا حتی طولانی مدت درد شود. علاوه بر تسکین درد، تحریک الکتریکی عصب می‌تواند موجب افزایش گردش خون موضعی شده و اسپاسم عضلانی را کاهش داده یا از بین ببرد.
تحقیقات نشان می‌دهند که تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) می‌تواند برای کاهش درد در افراد مبتلا به اسپوندیلوز گردن موثر باشد.
لیزر درمانی
برای چندین دهه است که از لیزر درمانی سرد (LLLT) برای درمان انواع بیماری‌ها استفاده می‌شود. در این نوع لیزردرمانی از لیزری با فرکانس بالا استفاده می‌شود که خروجی انرژی پایینی دارد. از این فناوری برای سال‌ها در درمان انواع مشکلات استفاده شده است که کاهش چین و چروک پوستی، لکه‌های روی پوست و کاهش درد نیز جزو مزایای آن محسوب می‌شود. در این روش درمانی میتوان انرژی خروجی دستگاه لیزری را برای درمان‌های مختلف تنظیم کرد و این امر به این معناست که انرژی حاصل تنها برای ایجاد یک تغییر فیزیولوژیکی کافی باشد و به بافت نرم آسیبی وارد نکند.
تحقیقات نشان می‌دهند که لیزر درمانی سرد (LLLT) می‌تواند در درمان اسپوندیلوز گردنی موثر واقع شود.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی که با نام شوک درمانی برون بدنی (ESWT) نیز شناخته می‌شود نوعی روش درمانی غیر تهاجمی است که به منظور تسکین درد و بهبود قدرت عضلانی از انتقال امواج ضربه‌ای استفاده می‌کند.
شاک ویو تراپی با ارسال امواج شوک به بافت آسیب دیده موجب کاهش درد و شروع روند بهبودی می‌شود. این امواج وارد پوست شده و به عضله، تاندون یا مفصل آسیب دیده منتقل می‌شوند. این روش درمانی در موارد حاد و مزمن موثر بوده و امروزه نیز در بین پزشکان و متخصصان به روش محبوبی بدل شده است. در این روش درمانی از امواج ضربه‌ای با انرژی کم یا زیاد بسته به ماهیت مشکل فرد استفاده می‌شود.
نتایج تحقیقات انجام شده نیز موثر بودن درمان شاک ویو را برای اسپوندیلوز گردنی تایید می‌کنند.
تزریق پی آر پی (PRP)
تزریق پی آر پی یا به عبارتی پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)، یک روش موثر و جایگزینی مفید برای جراحی در موارد ابتلا به آرتروز گردن است. در این روش از ماهیت طبیعی درمانی خون برای کاهش درد و بهبود عملکرد مفاصل استفاده می‌شود. در تزریق پی آر پی از دوز مناسب پلاکت تهیه شده از خون خود فرد برای کمک به ترمیم غضروف‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها، ماهیچه‌ها و استخوان‌های آسیب‌دیده استفاده می‌شود. معمولاً بیماران ۱ الی ۲ هفته پس از تزریق بهبود علائم خود را مشاهده می‌کنند.
جراحی
جراحی تنها برای شدیدترین موارد آرتروز گردن استفاده می‌شود و ممکن است حتی مشکل را به طور کامل برطرف نسازد و فقط تسکین حداقل یا متوسطی ارائه دهد. همچنین، باید در نظر داشت که هر جراحی خطرات خاص خود را دارد. انواع جراحی که برای آرتروز گردن استفاده می‌شوند عبارتند از:
- دیسککتومی و فیوژن قدامی گردن، یا به اختصار ACDF: این جراحی از ناحیه جلوی گلو فرد برای برداشتن و جایگزینی دیسک‌های بین مهرهای انجام می‌شود. همچنین جهت محدودسازی حرکات مهره‌های کناری، به یکدیگر پیوند زده می‌شوند.
- لامینکتومی خلفی گردن: این جراحی از پشت گردن برای برداشتن رشد استخوان اضافی (خار استخوانی) بین مهرهها، گشاد شدن فضا و کمک به رفع فشار از روی ستون فقرات انجام می‌شود.
راه‌های پیشگیری از ایجاد آرتروز گردن
با اینکه اسپوندیلوز گردن عمدتاً قابل پیشگیری نیست، اما می‌توانید با پیروی از نکات زیر، خطر بروز این عارضه را کاهش داده یا میزان پیشرفت آن را کنترل کنید:
- ورزش کنید.
- همواره پوسچر یا حالت بدنی مناسب و صحیح را حفظ کنید.
- حین ورزش از وسایل ورزشی مناسب استفاده کنید.
- از وارد شدن ضربه به گردن و اعمال فشار به این ناحیه خودداری کنید.
پرسش‌های متداول
با داشتن علائم آرتروز گردن چگونه باید خوابید؟
اگر آرتروز گردن داشته باشید، خوابیدن به پهلو یا به پشت بهترین روش خوابیدن شما خواهد بود. می‌توانید در صورت خوابیدن رو به پشت از بالشت گردی برای گردن (بالشت گردنی) استفاده کنید تا انحنای طبیعی ستون فقرات گردنی را حفظ کنید و یک بالشت صاف در زیر سر خود قرار دهید تا سر و گردن را هم سطح نگه دارید.
آیا اسپوندیلوز گردن عارضه جدی و خطرناکی است؟
این عارضه معمولاً منجر به فلج شدن نمی‌شود، اما گاهاً تغییراتی را در ستون فقرات ایجاد می‌کند که باعث فشرده شدن طناب نخاعی یا عصب متصل به آن می‌شود که در این صورت موجب ایجاد ضعف یا بی حسی در دست و پا می‌شود.
آیا ممکن است اسپوندیلوز گردن خود بخود از بین برود؟
اکثر افراد مبتلا به اسپوندیلوز گردن با علائم طولانی مدتی درگیر هستند. عمده این علائم با درمان غیر جراحی تسکین یافته و نیازی به جراحی ندارند. در برخی موارد نیز فرد می‌تواند روتین عادی و فعال زندگی خود را حفظ کند، اما درد مزمنی (طولانی مدت) با او همراه خواهد بود.
آیا آرتروز گردن می‌تواند باعث ایجاد سرگیجه شود؟
بله، زمانی که ستون فقرات گردنی مبتلا به آرتروز شوند و ملتهب شده یا آسیبی ببینند، ممکن است این امر باعث ایجاد سرگیجه، سبکی سر و عدم تعادل فرد شود.
آیا اسپوندیلوز گردن همان عارضه فتق دیسک است؟
اسپوندیلوز گردنی می‌تواند زمانی رخ دهد که فتق دیسک باعث فشردگی نخاع و عصب نخاعی شود.
آیا ممکن است آرتروز گردن دائمی باشد؟
آرتروز گردن می‌تواند باعث اختلال در خواب و انجام فعالیت‌های روزمره برای فرد شود. در موارد شدیدتر نیز می‌تواند منجر به ناتوانی فرد شده و حتی آسیب‌های غیر قابل برگشتی وارد کند.
آیا آرتروز گردن می‌تواند باعث فلج شدن شود؟
زمانی که تنگی کانال نخاعی به حد خطرناکی برسد این امکان وجود دارد که باعث فلج شدن فرد شود.
