آرتروز لگن بیماری شایعی است که با ساییدگی و تخریب تدریجی مفصل ران همراه است. غضروف محافظت‌کننده از سطوح مفصل ران متلاشی میشود و در نتیجه بیمار دچار علائمی مانند درد، خشکی و کاهش توانایی حرکتی میشود. علت دقیق ابتلا به آرتروز لگن مشخص نیست، در هر حال این بیماری در اصل به غضروف آسیب می‌زند و زمینه‌ساز التهاب و به‌هم ساییده شدن استخوان‌ها میشود. مدیریت درد، فیزیوتراپی، بستن بریس یا کمربند طبی و تزریق روش‌هایی‌اند که برای درمان آرتروز لگن توصیه می‌شوند. جراحی نیز برای درمان موارد شدید انجام میشود. مشاوره با پزشک برای تشخیص صحیح و تهیۀ طرح درمان شخصی‌سازی‌شده مهم است.
آرتروز لگن چیست؟
آرتروز شایع‌ترین نوع آرتریت لگن است؛ البته مفصل‌های دیگر هم ممکن است دچار آرتروز شوند. آرتروز لگن عموماً پیامد ساییدگی و فرسایش ناشی از گذر عمر است و به مرور زمان تشدید میشود. متلاشی شدن و ساییدگی غضروف به درد و التهاب دامن می‌زند.
آرتروز لگن برخی بیماران به دلیل شکل غیرعادی استخوان‌های تشکیل‌دهندۀ لگن سریع‌تر ایجاد میشود و پیشرفت می‌کند. برای مثال اگر بخش‌های گوی و کاسه‌ای مفصل ران کاملاً همخوانی نداشته و اندازۀ هم نباشند، مشکل گیرافتادگی مفصل ران پیش می‌آید. در این حالت بخش‌های مفصل روی هم ساییده می‌شوند و در نهایت آرتروز ایجاد میشود. بیماران مبتلا به دیسپلازی مفصل ران نیز دچار آرتروز لگن می‌شوند؛ عمق کاسۀ مفصل ران در این گروه از بیماران کمتر از آن است که بتواند گوی استخوان ران (فمور) را نگه دارد. در نتیجه فشار غیرعادی بر غضروف وارد میشود که به ساییدگی زودرسش منجر میشود.
مراحل استئوآرتریت لگن
مراحل استئوآرتریت لگن عبارت‌اند از:
- مرحلۀ 1: ساییدگی خفیف مفصل‌های ران و خارهای استخوانی جزئی وجود دارد. درد اندک است یا بیمار هیچ دردی ندارد.
- مرحلۀ 2: متلاشی شدن غضروف شروع میشود و رشد خارهای استخوانی غالباً در عکس‌های رادیوگرافی دیده میشود. علائم مرحلۀ 2 آرتروز لگن شامل درد، ناراحتی و خشکی لگن میشود. از این مرحله با اصطلاح آرتروز لگن خفیف یاد میشود.
- مرحلۀ 3: ساییده شدن غضروف شروع میشود و فاصلۀ بین استخوان‌های لگن کم میشود. فعالیت‌های عادی مانند راه رفتن، زانو زدن یا سر پا نشستن برای بیمار دردناک میشود و ورم ایجاد میشود. از این مرحله با اصطلاح آرتروز لگن متوسط یاد میشود.
- مرحلۀ 4: مرحلۀ چهارم شدیدترین مرحله است. غضروف تقریباً از بین رفته و در نتیجه التهاب مزمن ایجاد شده است. بیمار تقریباً همواره دچار درد و خشکی است.
علائم آرتروز لگن
شدت علائم آرتروز لگن در تمام بیماران یکسان نیست. آرتروز لگن عموماً باعث بروز علائم زیر میشود:
- خشکی: مفصل ران بیماران مبتلا به آرتروز لگن غالباً خشک است، این خشکی به‌ویژه پس از مدتی استراحت کردن یا بی‌حرکتی حس میشود. خشکی مفصل شروع حرکت را برای بیماران سخت می‌کند؛ مدتی طول می‌کشد تا مفصل «گرم» شود و بتواند بیشتر حرکت کند. خشکی مفصل غالباً صبح‌ها پس از بیدار شدن از خواب بیشترین شدت را دارد و عموماً با انجام حرکات ملایم در طول روز کمتر میشود.
- درد مفصل: آرتروز لگن معمولاً با احساس درد مداوم در مفصل ران همراه است. شدت درد متغیر است و به صورت دردی مداوم و سنگین یا دردی تیز و تیرکشنده حس میشود. درد غالباً در پی انجام فعالیت‌هایی مانند راه رفتن، ایستادن یا بالا رفتن از پله‌ها تشدید میشود که باعث وارد شدن فشار به مفصل ران می‌شوند. همچنین درد پس از مدتی طولانی بی‌حرکت ماندن شدیدتر میشود.
- کاهش دامنۀ حرکتی: دامنۀ حرکتی لگن درگیر به موازات پیشرفت آرتروز محدودتر میشود. انجام کارهای روزمره‌ای که مستلزم حرکت کامل مفصل ران است، سخت میشود و بیمار حرکت‌هایی مانند خم شدن، سر پا نشستن یا روی هم انداختن پاها را به سختی انجام می‌دهد. کاهش دامنۀ حرکتی انجام کارهای روزمره و توانایی حرکتی کلی مفصل را مختل می‌کند.
- حساسیت به لمس مفصل: مفصل ران درگیر آرتروز به لمس حساس میشود. فشار آوردن به مفصل یا لمس آن با دست باعث شروع درد یا ناراحتی میشود. حساسیت به لمس عموماً موضعی است و به ناحیۀ مفصل ران محدود میشود.
- ورم و التهاب: بعضی موارد آرتروز لگن با ورم و التهاب مفصل ران همراه است. مفصل ران درگیر، بزرگ‌تر دیده میشود یا به دلیل افزایش جریان خون و انباشت مایع در مفصل، گرم و داغ است. ورم و التهاب درد و خشکی بیشتر مفصل را به دنبال دارد.
- ناپایداری مفصل: پایداری مفصل در پی ساییدگی ناشی از ابتلا به آرتروز مختل میشود. بیماران حس می‌کنند که مفصل ران «خالی می‌کند» یا هنگام حرکت احساس بی‌ثباتی می‌کنند. ناپایداری مفصل بر تعادل اثر می‌گذارد و خطر افتادن را افزایش می‌دهد.
- کریپتوس (صدا دادن مفصل): آرتروز لگن با حس ساییدگی یا صدای ترق توروقی هنگام حرکت کردن مفصل همراه است که اصطلاحاً به آن کریپتوس می‌گویند. کریپتوس پیامد زبر و ناهموار شدن یا ناهنجاری سطوح مفصلی به دلیل ساییدگی غضروف است. برخی بیماران کرپیتوس را هنگام کشیدن، خم کردن یا چرخاندن مفصل حس می‌کنند یا می‌شنوند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
- خشکی مفصل که هنگام پایین آمدن از تخت حس شود.
- خشکی مفصل پس از نشستن طولانی‌مدت
- درد، ورم یا حساسیت به لمس مداوم در مفصل ران
- شنیدن صدا یا احساس روی هم ساییده شدن استخوان‌ها
- ناتوانی در حرکت دادن مفصل ران برای انجام کارهای روزمره‌ای مانند پوشیدن جوراب
علت های آرتروز لگن
آرتروز زمانی بروز می‌یابد که غضروف محافظت‌کننده از دو سر استخوان مفصل‌ها به تدریج ساییده شود. غضروف بافت لغزندۀ محکمی است که حرکت کمابیش بدون سایش مفصل را ممکن می‌سازد. در نهایت استخوان‌ها پس از ساییدگی کامل غضروف روی هم کشیده می‌شوند.
غالباً از آرتروز به عنوان یک بیماری فرسایشی یاد میشود. اما آرتروز علاوه بر تخریب غضروف، به کل مفصل نیز آسیب می‌زند. آرتروز تغییراتی را در استخوان ایجاد می‌کند و بافتی پیوندی را از بین می‌برد که بخش‌های مفصل را کنار هم نگه می‌دارد و عضله را به استخوان متصل می‌کند. همچنین آرتروز باعث التهاب لایۀ پوششی مفصل میشود.
عوامل موثر بر بروز آرتروز لگن
عامل‌های زیر خطر ابتلا به آرتروز لگن را افزایش می‌دهد:
- کهولت سن: احتمال ابتلا به آرتروز همگام با افزایش سن بیشتر میشود. همان‌طور که پیرتر می‌شویم، غضروف مفصل‌ها به‌طور طبیعی به مرور زمان ساییده میشود. در نتیجه مفصل‌ها آسیب‌پذیرتر می‌شوند و بیشتر در معرض تخریب و ساییدگی قرار می‌گیرند. اثر تجمیعی ساییدگی مفصل لگن احتمال ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد.
- جنسیت: احتمال مبتلا شدن بانوان به آرتروز بیش از آقایان است، هرچند دلایل دقیق این تفاوت جنسیتی مشخص نیست. عامل‌های هورمونی، تفاوت در ساختار و مکانیک مفصل و اختلافات مربوط به ادراک درد موجب شیوع بالاتر آرتروز در میان بانوان میشود.
- چاقی: اضافه‌وزن فشار مضاعفی را به مفصل‌های تحمل‌کنندۀ وزن، مانند مفصل ران و زانو وارد می‌کند. افزایش فشار شتاب بیشتری به فرایند ساییدگی و تخریب غضروف می‌دهد و زمینه‌ساز ابتلا به آرتروز میشود. به‌علاوه بافت چربی پروتئین‌هایی به نام آدیپوکین را تولید می‌کند که التهاب مضری را داخل و دور مفصل‌ها ایجاد می‌کنند و آسیب بیشتری را به مفصل وارد می‌کنند.
- آسیب‌های مفصلی: سابقۀ آسیب‌دیدگی مفصل، مانند آسیب‌دیدگی‌هایی ناشی از ورزش یا تصادف، احتمال ابتلا به آرتروز را در سنین بالاتر افزایش می‌دهد. حتی آسیب‌هایی که ظاهراً به خوبی التیام یافته‌اند، ساختار و عملکرد عادی مفصل را مختل می‌کنند و فرایند تخریب غضروف را به مرور زمان سریع‌تر می‌کنند.
- وارد شدن فشار مکرر به مفصل: حرفه‌ها یا ورزش‌هایی که مستلزم انجام حرکات مکرراند یا فشار مداومی را به یک مفصل خاص وارد می‌کنند، احتمال ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهند. فشار مکرر به مرور زمان باعث ساییدگی غضروف محافظ میشود و مفصل را بیشتر مستعد ابتلا به آرتروز می‌کند.
- ژنتیک: برخی افراد استعداد ژنتیکی برای ابتلا به آرتروز دارند. ژن‌های خاص بر ساختار و ترکیب بافت‌های مفصلی اثر می‌گذارند و آن‌ها را آسیب‌پذیرتر و مستعد تخریب و فرسایش می‌کنند. سابقۀ خانوادگی ابتلا به آرتروز احتمال مبتلا شدن به این بیماری را افزایش می‌دهد.
- بدشکلی‌های استخوانی: برخی افراد با ناهنجاری‌های مفصلی یا بی‌نظمی‌های ساختاری، مانند مفصل‌های بدشکل یا غضروف معیوب متولد می‌شوند. این ناهنجاری‌ها عدم‌تعادل‌هایی را در مکانیک مفصل ایجاد می‌کند و احتمال ابتلا به آرتروز را افزایش می‌دهد.
- بیماری‌های متابولیک خاص: ثابت شده است ابتلا به بعضی بیماری‌های متابولیک مانند دیابت و هموکروماتوز با افزایش احتمال دچار شدن به آرتروز همراه است. همکروماتوز یا بیش‌آهنی اختلالی است که باعث انباشت بیش از اندازۀ آهن در بدن میشود. ساز و کار دقیق این ارتباط کاملاً مشخص نیست، در هر حال این بیماری‌ها موجب آسیب مفصلی و ساییدگی غضروف می‌شوند.
تشخیص
تشخیص آرتروز لگن معمولاً شامل ترکیبی از ارزیابی سابقۀ پزشکی، معاینۀ بالینی، آزمایش‌های تصویربرداری و گاهی اوقات آزمایش خون میشود. مراحل تشخیص آرتروز لگن را در ادامه بیشتر توضیح می‌دهیم.
ارزیابی سابقه پزشکی
پزشکان فرآیند تشخیص آرتروز لگن را با جمع‌آوری اطلاعات دربارۀ علائم، مدت زمان وجود علائم و عامل‌های تشدیدکننده یا کاهندۀ درد شروع می‌کنند. همچنین پزشک سؤالاتی را دربارۀ پروندۀ پزشکی، سابقۀ آسیب‌دیدگی یا جراحی و سابقۀ خانوادگی ابتلا به آرتروز می‌پرسد.
معاینه‌ی فیزیکی
پزشک دامنۀ حرکتی مفصل ران را در طول معاینۀ بالینی بررسی می‌کند، به دنبال نشانه‌های ورم یا حساسیت به لمس می‌گردد و روش گام برداشتن و عملکرد کلی مفصل ران را ارزیابی می‌کند. همچنین پزشک یافته‌های بالینی دیگری را بررسی می‌کند که می‌تواند بیانگر ابتلا به آرتروز یا رد احتمال دیگر دلایل بالقوۀ درد لگن باشد.
آزمایش‌های تصویربرداری
آزمایش‌های تصویربرداری به مشاهدۀ ساختارهای داخلی مفصل ران کمک می‌کنند و اطلاعات ارزشمندی را دربارۀ وجود و گستردگی آرتروز لگن در اختیار می‌گذارند. پزشکان روش‌های تصویربرداری زیر را برای تشخیص آرتروز لگن توصیه می‌کنند:
- عکس‌برداری رادیوگرافی: اگرچه غضروف در عکس‌های رادیوگرافی دیده نمی‌شود، تنگ شدن فضای بین استخوان‌های مفصلی نشان‌دهندۀ از بین رفتن غضروف است. عکس رادیوگرافی خارهای استخوانی دور مفصل را نشان می‌دهد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): در ام آر آی از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویری دقیق از استخوان و بافت‌های استخوانی، از جمله غضروف استفاده میشود. MRI معمولاً برای تشخیص آرتروز لازم نیست، اما اطلاعات بیشتری را در موارد پیچیده در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
آزمایش خون
هر چند آزمایش خون خاصی برای تشخیص آرتروز لگن وجود ندارد، پزشک دستور می‌دهد آزمایش‌های خون معین برای تشخیص افتراقی بیماری‌های دیگری مانند روماتیسم یا عفونت‌های خاص انجام شود که علائمی مشابه علائم آرتروز دارند.
ارزیابی مایع بین مفصلی
پزشک مایع را با سوزن از مفصل درگیر خارج می‌کند. سپس مایع برای بررسی وجود التهاب به آزمایشگاه فرستاده میشود. بررسی‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهد که آیا نقرس یا عفونت علت درد است یا درد نتیجۀ ابتلا به آرتروز لگن است.
تشخیص افتراقی
بررسی و معاینه دقیق پزشکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا موردی مثل شکستگی استخوان لگن در افراد مسن شایع است و ممکن است علائمی مشابه با آرتروز لگن داشته باشد. تشخیص‌های افتراقی زیر باید در بیماران با نشانه‌ها یا علائم بیانگر ابتلا به آرتروز لگن مورد توجه قرار گیرد:
بورسیت یا تاندونیت، آسیب غضروفی یا آسیب‌های دیگر، شکستگی استرسی گردن استخوان ران یا راموس پوبیس (شرمگاهی)، پارگی لابروم، کشیدگی عضله، نئوپلاسم، آرتریت پسوریاتیک، روماتیسم، اختلال در عملکرد ساکروایلیاک، آرتریت عفونی لگن و … . پزشکان پروندۀ پزشکی بیمار، عامل‌های خطر و محدودیت‌های فعالیتی گزارش داده‌شده را همواره با دقت بررسی می‌کنند تا در نهایت بتوانند تشخیص قطعی‌شان را اعلام کنند. (منبع)
شایان ذکر است که پزشکان آرتروز لگن را عمدتاً بر پایۀ ارزیابی بالینی و یافته‌های تصویربرداری تشخیص می‌دهند. هیچ آزمایش قطعی‌ای برای تشخیص آرتروز وجود ندارد و ترکیب علائم، یافته‌های معاینۀ بالینی و نتایج تصویربرداری پزشکان را برای رسیدن به تشخیص صحیح راهنمایی می‌کند.
درمان
روش درمان آرتریت لگن به نوع و مرحلۀ بیماری، سن بیمار، شدت درد و عامل‌های دیگر بستگی دارد. هرچند پزشکان نمی‌توانند تخریب غضروف را معکوس کنند، روش‌هایی برای تسکین درد و جلوگیری از آسیب بیشتر وجود دارد.
درمان‌های اولیه
در مراحل اولیه بروز آرتروز لگن، می‌توان اقدامات مراقبتی-درمانی انجام داد که درد و دیگر عوارض کمی بهبود یابند. اما باید این نکته را در نظر داشت؛ به دلیل پیشرونده بودن سیر بیماری آرتروز لگن، این اقدامات به تنهایی کافی نیستند و بهتر است برای درمان مناسب و مؤثر به پزشک مراجعه کنید.
درمان‌های مراقبتی شامل موارد زیر هستند:
- استراحت: استراحت‌های دوره‌ای و پرهیز از استفادۀ بیش از حد از مفصل ران به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند.
- تعدیل فعالیت: تعدیل فعالیت حمله‌های دردناک را کاهش می‌دهد. از انجام کارهایی مانند دویدن، پریدن و دیگر ورزش‌های پربرخورد که باعث تشدید آرتروز لگن می‌شوند، خودداری کنید.
- استفاده از عصا یا عصای زیربغل: عصا را در دست سمت مخالف مفصل دردناک بگیرید. استفاده از عصا برای تسکین درد آرتروز و جلوگیری از ساییدگی مفصل مفید است.
- تغییر سبک زندگی: تغییرهایی مانند کاهش وزن فشار وارد بر مفصل ران را کمتر می‌کند.
درمان‌های دارویی
در این بخش داروهایی را معرفی می‌کنیم که علائم آرتروز، به‌ویژه درد را تسکین می‌دهند.
استامینوفن
ثابت شده است که مصرف استامینوفن (تایلنول و اقلام مشابه) برای تسکین درد خفیف تا متوسط آرتروز مفید است. استامینوفن را بیشتر از مقدار توصیه‌شده مصرف نکنید، چون زیاده‌روی در مصرف استامینوفن آسیب کبدی را به دنبال دارد.
داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
مصرف مقدار توصیه‌شده از داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) بدون نسخه مانند ایبوپروفن (ادویل، مورتین IB و اقلام مشابه) و سدیم ناپروکسن (الیو) معمولاً درد آرتروز را تسکین می‌دهد. برای تهیۀ داروهای NSAIDs قوی‌تر به نسخۀ پزشک نیاز دارید.
مسکن‌های موضعی
استعمال مستقیم کرم‌های موضعی، ژل‌ها یا چسب‌های حاوی ترکیباتی مانند کپسایسین یا منتول روی لگن باعث تسکین درد موضعی میشود. این محصولات ناحیۀ دردناک را بی‌حس می‌کنند و سیگنال‌های درد را کاهش می‌دهند.
درمان‌های تزریقی
اگر درمان‌های محافظه‌کارانه مؤثر نباشد، درمان‌های تزریقی زیر توصیه میشود:
- تزریق کورتیزون: تزریق کورتیکواستروئید در داخل مفصل، درد را به مدت چند هفته تسکین می‌دهد. پزشک سوزن را پس از بی‌حس کردن ناحیۀ دور مفصل، در فضای داخل مفصل وارد می‌کند و دارو را تزریق می‌کند. از آن‌جا که کورتیزون آسیب مفصلی را به مرور زمان تشدید می‌کند، تعداد دفعات تزریق کورتیزون عموماً به سه یا چهار بار در سال محدود میشود.
- تزریق پلاسمای سرشار از پلاکت (PRP): مقدار کمی خون از بیمار گرفته میشود و خون در سانتریفیوژ چرخانده میشود تا پلاسمای غنی از پلاکت به دست بیاید. سپس پزشک پی آر پی را در مفصل‌های ران تزریق می‌کند. PRP حاوی فاکتورهای رشد و ترکیبات دیگری است که فرایند التیام‌بخشی را برمی‌انگیزند و درد و التهاب را کاهش می‌دهند.
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی حرکات ورزشی را برای تقویت عضله‌های دور مفصل، افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش درد آموزش می‌دهد. انجام منظم ورزش‌های ملایمی مانند شنا یا پیاده‌روی نیز به اندازۀ حرکات فیزیوتراپی مفید است. در این بخش چند حرکت مفید برای آرتروز لگن را شرح می‌دهیم.
بالا آوردن پا
روی شکم بخوابید. اگر راحت‌تر هستید، سرتان را به یک سمت بچرخانید. عضله‌های شکم و باسن را منقبض کنید و همان‌طور که لگن را صاف روی زمین نگه داشته‌اید، یک پا را کمی از روی زمین بلند کنید. 5 تا 10 ثانیه در این حالت بمانید. حرکت را سه بار تکرار کنید.
پل زدن
به پشت بخوابید، زانوها را خم کنید و کف پاها را صاف روی زمین یا تخت بگذارید. لگن و کمر را از روی زمین بلند کنید. 5 ثانیه در این حالت بمانید، سپس به آرامی پایین بیایید.
کشش خارجی لگن نشسته
بنشینید، زانوها را خم کنید و کف پاها را به هم بچسبانید. زانوها را به زمین فشار بدهید، در صورت لزوم زانوها را با دست به پایین فشار بدهید. روش دیگر این است که به پشت بخوابید، زانوها را از هم دور کنید و کف پاها را به هم بچسبانید. حرکت را تا جایی ادامه بدهید که کشش را حس کنید، کشش را 10 ثانیه حفظ کنید و سپس استراحت کنید. حرکت را 5 تا 10 بار تکرار کنید.
اگر به تازگی جراحی لگن انجام داده باشید، این حرکت برای‌تان مناسب نخواهد بود. اگر مطمئن نیستید، با پزشک معالجتان مشورت کنید.
کشش خارجی لگن خوابیده
بخوابید، زانوها را خم کنید، پاها را به اندازه عرض لگن باز کنید و کف پاها را روی تخت بگذارید. بگذارید یک زانو به سمت تخت پایین بیفتد، سپس زانو را بلند کنید. پشت بدن را در تمام طول تمرین صاف به تخت بچسبانید.
خم کردن پا خوابیده
به پشت دراز بکشید. یک پا را خم کنید و زانو را به سمت قفسۀ سینه بلغزانید. پاشنه را دوباره رو به پایین سر بدهید و زانو را به آرامی صاف کنید.
تقویت عضلات چهارسر ران
همان‌طور که پاها را صاف نگه داشته‌اید و زانوها را محکم به زمین فشار می‌دهید، پنجه‌ها و مچ پاها را به سمت خودتان بکشید. باید انقباضی را جلوی پاها حس کنید. 5 ثانیه در این حالت بمانید، سپس استراحت کنید. اگر نشسته راحت‌تر هستید، این حرکت را می‌توانید در حالت نشسته هم انجام بدهید.
تقویت عضلات شکمی
به پشت دراز بکشید و زانوها را خم کنید. دست‌ها را زیر گودی کمر بگذارید و ناف را به سمت زمین یا تخت بکشید. 20 ثانیه در این حالت بمانید.
جمع کردن زانو
به پشت بخوابید. زانوها را به نوبت به سمت قفسۀ سینه بکشید، پای دیگر را صاف نگه دارید. حرکت را تا جایی ادامه بدهید که کششی را حس کنید. کشش را حدود 10 ثانیه حفظ کنید، سپس استراحت کنید. حرکت را 5 تا 10 بار تکرار کنید. اگر انجام این حرکت برای‌تان سخت است، در ابتدا سعی کنید پاشنه را روی زمین به سمت ران بلغزانید. وقتی انجام حرکت برای‌تان آسان‌تر شد، زانو را مانند شکل فوق بالا ببرید.
درمان دستی
درمان دستی که توسط متخصص فیزیوتراپی انجام میشود، شامل تکنیک‌ها و کشش‌هایی میشود که توانایی حرکتی لگن را افزایش و درد را کاهش می‌دهند. درمان دستی از متحرک‌سازی (موبیلیزاسیون) مفصل، ماساژ بافت نرم و حرکات کششی هدفمند تشکیل میشود. درمان دستی روش مؤثری برای افزایش دامنۀ حرکتی و بهبود کیفیت حرکت لگن است.
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS)
درمان TENS روشی غیردارویی است که در آن از دستگاهی کوچک استفاده میشود. دستگاه TENS تکانه‌های برق خفیفی را از طریق الکترودهای قرار گرفته روی پوست نزدیک مفصل ران به بدن منتقل می‌کند. تحریک الکتریکی عصب درد آرتروز لگن و زانو را موقتاً تسکین می‌دهد. از آن‌جا که مناسب بودن درمان TENS به شرایط و نیازهای خاص هر بیمار بستگی دارد، قبل از استفاده از دستگاه TENS حتماً با پزشک مشورت کنید.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی درمانی غیرتهاجمی برای آرتروز لگن است. امواج صوتی پرتوان به مفصل ران رسانده میشود. دریافت این امواج فرایند ترمیم بافت را برمی‌انگیزد، درد را کاهش و توانایی حرکتی را بهبود می‌دهد. شاک ویو تراپی نتایج نویدبخشی را در رفع علائم آرتروز لگن نشان داده است. با این توصیف می‌توان شاک ویو تراپی را به عنوان درمانی محافظه‌کارانه قبل از مداخله‌های جراحی امتحان کرد.
مگنت تراپی
مغناطیس درمانی یا مگنت تراپی رویکرد نوظهوری است که پژوهشگران در حال بررسی سودمندی آن برای درمان آرتروز لگن هستند. برخی بیماران نتایج مثبتی، مانند کاهش درد و افزایش توانایی حرکتی، را پس از انجام مگنت‌تراپی گزارش داده‌اند. اگرچه لازم است پژوهش‌های بیشتری برای تأیید قطعی اثربخشی مگنت‌تراپی انجام شود، مطالعات اولیه بیانگر نتایجی امیدوارکننده است. مگنت‌تراپی را با توجه به ماهیت غیرتهاجمی و عوارض جانبی حداقلی‌اش، می‌توان درمانی مکمل در نظر گرفت که ارزش بررسی و امتحان کردن را در کنار رویکردهای متعارف دارد. توصیه می‌کنیم برای تعیین مناسب بودن مغناطیس‌درمانی با توجه به شرایط فردی‌تان و مطمئن شدن از مدیریت جامع و شخصی‌سازی‌شدۀ آرتروز لگن با پزشک مشورت کنید.
تکارتراپی
تکار تراپی نوعی درمان با رادیوفرکوئنسی است که از آن برای درمان مشکلات عضلانی-اسکلتی مختلفی مانند آرتروز لگن استفاده شده است. در این روش انرژی الکترومغناطیسی به موضع درگیر اعمال میشود. تکارتراپی با هدف تسهیل فرایند التیام بافت، کاهش درد و بهبود عملکرد مفصل انجام میشود. اگرچه پژوهش‌های انجام‌شده در زمینۀ اثربخشی تکارتراپی برای درمان آرتروز لگن محدود است، تکارتراپی نتایج امیدوارکننده‌ای را برای کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به دیگر عارضه‌های مفصلی به دست داده است. تکارتراپی را می‌توان به عنوان روش درمان کمکی بالقوه برای آرتروز لگن در نظر گرفت. البته مشاوره با پزشک یا متخصص فیزیوتراپی پیش از شروع تکارتراپی برای اطمینان از مناسب بودن درمان و تهیۀ طرح درمان متناسب با نیازهای فردی توصیه میشود.
لیزردرمانی با دستگاه M6
لیزر رباتیک M6 درمان مؤثری برای آرتریت لگن است. از ویژگی‌های نوآورانۀ لیزر M6 می‌توان به درمان همزمان و قابلیت‌های واکنش‌دهی اشاره کرد. لیزر M6 نسبت به لیزرهای قدیمی‌تر، نتایج بهتری را در مدت زمانی کوتاه‌تر به دست می‌دهد. درمان با لیزر MLS تولید انرژی را در سلول‌های مفصلی افزایش می‌دهد و با کاهش التهاب و بهبود عملکرد همراه است. لیزردرمانی تسکین درد موقت را به ارمغان می‌آورد و خشکی صبحگاهی را بدون عوارض جانبی شناخته‌شده یا تهاجمی بودن برطرف می‌کند. بنابراین ارزشش را دارد که مناسب بودن درمان با لیزر MLS را برای رفع علائم آرتروز لگن بررسی کنید.
درمان‌های جراحی
ورزش، درمان و نگه داشتن وزن در حد سالم معمولاً علائم آرتروز لگن را بهبود می‌دهد. اما اگر این درمان‌ها نتیجۀ رضایت‌بخشی را به دست ندهد، جراحی مفصل ران می‌تواند مفید باشد.
اگر علائمی مانند درد شدید یا کاهش توانایی حرکتی داشته باشید که کیفیت زندگی‌تان را در حد قابل‌توجهی مختل کرده باشد، ممکن است پزشک معالجتان جراحی را توصیه کند.
- جراحی تعویض مفصل ران: پروتز مفصل ران به گونه‌ای طراحی میشود که عملکرد گوی و کاسه‌ای مفصل ران را شبیه‌سازی کند. جراح بخش‌های بیمار یا آسیب‌دیدۀ مفصل ران را در عمل تعویض مفصل ران برمی‌دارد و مفصل مصنوعی را جایگزین می‌کند.
- بازسازی و ترمیم مفصل ران: این عمل نوع جایگزینی از جراحی تعویض مفصل ران است. جراح به‌جای آن‌که کل مفصل ران را بردارد و جایگزین کند، فقط سطوح آسیب‌دیده را جایگزین می‌کند. اما عمل بازسازی کمتر از جراحی تعویض مفصل محبوب است، چون نگرانی‌هایی دربارۀ احتمال آسیب زدن سطوح فلزی جدید به بافت‌های نرم دور مفصل ران وجود دارد. جراح بهترین روش عمل را توصیه می‌کند.
- فیوژن مفصل ران: جراح استخوان‌های مفصل ران را در عمل فیوژن به هم متصل می‌کند. عمل فیوژن پیش از امکان‌پذیر شدن جراحی‌های تعویض مفصل، درمان جراحی استاندارد برای آرتروز ران بود. اما امروزه عمل فیوژن آخرین راه چاره است و زمانی انجام میشود که توانایی حرکتی در اثر ابتلا به آرتروز به شدت مختل شده باشد.
قبل از جراحی در فرایند تصمیم‌گیری مشارکتی شرکت داده می‌شوید. در این جلسه دربارۀ بهترین روش‌های درمان آرتروز لگن به بحث و تبادل نظر با جراح می‌پردازید و جراح مزایا و معایب جراحی را برای‌تان توضیح می‌دهد.
فرایند تصمیم‌گیری معمولاً توسط جراح یا متخصص فیزیوتراپی پیشرفته پیش برده میشود. جراح بهترین توصیه‌ها و اطلاعات را در اختیارتان می‌گذارد تا بتوانید تصمیم مناسب را بگیرید.
پیشگیری از بروز آرتروز لگن
اگرچه پیشگیری کامل از آرتروز لگن همواره ممکن نیست، رعایت توصیه‌های زیر احتمال ابتلا به آرتروز لگن را کاهش می‌دهد یا شروع این بیماری را به تأخیر می‌اندازد:
- حفظ وزن در حد سالم: اضافه‌وزن فشار مضاعفی را به مفصل‌های ران وارد می‌کند و شتاب بیشتری به فرایند ساییدگی و فرسایش می‌دهد. نگه داشتن وزن در حد سالم از طریق تغذیۀ متعادل و ورزش منظم، فشار و تنش وارد بر مفصل‌های ران را کاهش می‌دهد.
- ورزش منظم: ورزش منظم به تقویت عضله‌های دور مفصل‌های ران کمک می‌کند و پایداری و حمایت را افزایش می‌دهد. ورزش‌های کم‌برخوردی مانند شنا، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی را انجام بدهید که برای مفصل‌ها ملایم‌تراند. همچنین حرکاتی مانند نرمش‌های کششی و قدرتی مفصل ران را در برنامۀ ورزشی روزمره‌تان بگنجانید که بر قدرت و توانایی حرکتی مفصل ران متمرکزاند.
- احتیاط کردن برای پیشگیری از آسیب‌دیدگی لگن: رعایت شرط احتیاط و اجتناب از زمین خوردن و رعایت تکنیک‌های مناسب برای بلند کردن اجسام به محافظت از لگن در برابر آسیب‌دیدگی‌هایی کمک می‌کند که زمینه‌ساز ابتلا به آرتروز می‌شوند. هنگام راه رفتن روی سطوح لغزنده مراقب باشید، برای حفظ تعادل و پایداری از نردۀ راه‌پله کمک بگیرید و برای بلند کردن اشیاء سنگین به جای فشار آوردن به لگن از پاها کمک بگیرید.
- رعایت حالت اندامی صحیح: حفظ حالت اندامی صحیح برای توزیع یکنواخت وزن بین مفصل‌ها، از جمله مفصل‌های ران ضروری است. سعی کنید هنگام نشستن، ایستادن یا راه رفتن کمرتان را صاف و شانه‌ها و مفصل‌های ران را هم‌تراز نگه دارید. مدتی طولانی در یک وضعیت ننشینید یا نایستید تا به مفصل‌های ران فشار وارد نشود.
- به حداقل رساندن فشار مکرر وارد بر لگن: حرکات یا کارهای تکراری که فشار مضاعفی را بر لگن وارد می‌کنند، باعث ابتلا به آرتروز می‌شوند. اگر کار یا ورزش و سرگرمی موردعلاقه‌تان با حرکات تکراری مفصل ران همراه است، هر چند وقت یک‌بار استراحت کنید و نرمش‌های کششی را برای رفع تنش و کشیدگی لگن انجام بدهید. استفاده از تجهیزات و تکنیک‌های ارگونومیک فشار وارد بر مفصل‌های ران را به حداقل می‌رساند.
- پوشیدن کفش مناسب و حمایت‌کننده از پا: انتخاب کفش حمایت‌کننده با قوس و کفی مناسب به جذب ضربه و کاهش فشار وارد بر مفصل‌های ران کمک می‌کند. کفش پاشنه بلند یا کفش با کفی نامناسب نپوشید، چون این کفش‌ها فشار و تنش بیشتری را به مفصل‌های ران وارد می‌کنند و احتمال آسیب‌دیدگی مفصل ران را افزایش می‌دهند.
- توجه به درد یا ناراحتی لگن: به ندای بدنتان گوش بدهید و به درد یا ناراحتی لگن توجه کنید. اگر در ناحیۀ لگن درد مداوم یا تشدیدشونده داشتید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. مداخلۀ زودهنگام و درمان مناسب از آسیب‌دیدگی بیشتر مفصل ران جلوگیری می‌کند و برای مدیریت مؤثر علائم مفید است.
عوارض عدم درمان آرتروز لگن
آرتروز لگن همانند دیگر بیماری‌های مفصلی، به دلیل سیر پیشرونده خود، در صورت کوتاهی در درمان، می‌تواند عوارضی داشته باشد:
- افزایش درد و ناراحتی: آرتروز لگن بدون درمان به ناراحتی و درد مزمن منجر میشود و کارهای روزمره و کیفیت زندگی را مختل می‌کند.
- از دست دادن توانایی حرکتی و اختلال در عملکرد: مفصل ران به موازات پیشرفت آرتروز خشک میشود و توانایی حرکتی‌اش کمتر میشود. در نتیجه انجام فعالیت‌ها و ورزش‌های منظم سخت‌تر میشود.
- بدشکلی مفصل: درمان نکردن آرتروز لگن گاهی به بدشکلی‌های مفصل مانند ایجاد خار استخوانی یا تغییر شکل مفصل منجر میشود و عملکرد مفصل را بدتر می‌کند.
- کاهش کیفیت زندگی: درد مداوم، محدود شدن توانایی حرکتی و محدودیت‌های عملکردی، اثر قابل‌توجهی بر کیفیت کلی زندگی دارد و رفاه جسمی، هیجانی و اجتماعی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
- ضعف و آتروفی عضلانی: درد و محدودیت حرکتی ناشی از ابتلا به آرتروز لگن به آتروفی و ضعف عضلانی عضله‌های اطراف منجر میشود و عملکرد و پایداری مفصل را هر چه بیشتر مختل می‌کند.
- افزایش خطر افتادن و آسیب دیدن: نقص عملکرد مفصل و ناپایداری ناشی از درمان نکردن آرتروز لگن، خطر زمین خوردن، شکستگی و آسیب‌های دیگر را افزایش می‌دهد.
- پیشرفت آسیب مفصلی: تغییرات فرسایشی-تخریبی مفصل ران، بدون مداخله به مرور زمان شدیدتر میشود و به عوارض و آسیب مفصلی شدیدتر دامن می‌زند.
چشم انداز درمان آرتروز لگن
چشم‌انداز آرتروز لگن متغیر است و به عامل‌های متعددی مانند شدت بیماری، واکنش فردی به درمان و پشتکار و تعهد در تغییر سبک زندگی بستگی دارد. هرچند آرتروز لگن بیماری مزمنی است که درمان قطعی ندارد، روش‌های مؤثری برای کاهش درد، بهبود عملکرد مفصل و ارتقای کیفیت زندگی بیماران وجود دارد.
بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز لگن با بهره‌گیری از ترکیبی از مداخله‌های غیردارویی مانند ورزش، فیزیوتراپی، مدیریت وزن و استفاده از وسایل کمکی در کنار درمان‌های دارویی مانند مصرف مسکن و تزریق‌های مفید می‌توانند علائمشان را در حد چشم‌گیری کاهش و توانایی حرکتی‌شان را افزایش دهند. چنانچه درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشد، مداخله‌های جراحی مانند جراحی تعویض مفصل ران برای تسکین بلندمدت درد و بازیابی عملکرد مفصل توصیه میشود. بیماران دچار آرتروز لگن برای تهیۀ طرح درمان شخصی‌سازی‌شده باید همکاری تنگاتنگی با کادر درمان داشته باشند و وضعیتشان به‌طور منظم تحت‌نظر باشد تا از بهترین نتایج ممکن و مدیریت بهینۀ بیماری‌شان بهره‌مند شوند.
سؤالات متداول
علی‌رغم ابتلا به آرتروز لگن می‌توانم زندگی عادی داشته باشم؟
بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز لگن با مدیریت صحیح بیماری‌شان، زندگی پرباری دارند. البته لازم است تغییرها و تعدیل‌هایی را برای تسکین درد و کنار آمدن با کاهش توانایی حرکتی در زندگی‌تان ایجاد کنید.
آرتروز لگن چه مدت بدن را درگیر می‌کند؟
آرتروز لگن بیماری مزمنی است که سال‌ها یا تا پایان عمر طول می‌کشد. با این حال پیشرفت آرتروز را می‌توان با بهره‌گیری از درمان مناسب مدیریت کرد تا کیفیت زندگی‌تان بهتر شود.
انجام چه ورزش‌هایی برای بیماران مبتلا به آرتروز لگن ایمن است؟
ورزش‌های کم‌برخوردی مانند شنا، دوچرخه‌سواری و تای‌چی عموماً به بیماران توصیه میشود. این ورزش‌ها قدرت، انعطاف‌پذیری و عملکرد کلی مفصل ران را افزایش می‌دهند.
سرما یا گرما درمانی برای تسکین درد آرتروز لگن مفید است؟
هر دو روش سرما و گرما درمانی درد را موقتاً تسکین می‌دهند. گرما درمانی عضله‌ها را شل می‌کند و سرما درمانی التهاب را کاهش می‌دهد. هر دو روش را امتحان کنید تا ببینید که بهترین نتیجه را از کدام روش می‌گیرید.
جراحی برای درمان آرتروز لگن توصیه میشود؟
در موارد شدیدی که نتیجۀ رضایت‌بخشی از درمان‌های غیرجراحی به دست نیامده باشد و درمان‌های محافظه‌کارانه درد را تسکین نداده باشد، جراحی تعویض مفصل توصیه میشود. جراحی به تسکین درد و افزایش توانایی حرکتی بیماران مبتلا به آرتروز لگن کمک می‌کند.
چه درمان‌های جایگزینی برای آرتریت لگن وجود دارد؟
درد برخی بیماران با استفاده از درمان‌های مکملی مانند طب سوزنی، ماساژ یا درمان دستی (کایروپراکتیک) بهبود می‌یابد. اگرچه شواهد علمی محدودی در دست است، اما این درمان‌ها ارزش امتحان کردن را پس از مشاوره با پزشک دارند.
آب و هوا بر درد آرتروز لگن اثر می‌گذارد؟
برخی بیماران افزایش درد یا خشکی مفصل را در هوای سرد و مرطوب گزارش می‌دهند. اگرچه ارتباط بین آب و هوا و علائم آرتروز متغیر است، گرم نگه داشتن مفصل و استفاده از گرما درمانی می‌تواند درد را تسکین بدهد.
بیماران مبتلا به آرتروز لگن چه کارها و ورزش‌هایی را نباید انجام بدهند؟
ورزش‌های پربرخوردی مانند دویدن یا پریدن علائم آرتروز را شدیدتر می‌کند. بهترین کار این است که روی ورزش‌های کم‌برخورد تمرکز کنید و کارهایی را که باعث احساس درد یا ناراحتی در مفصل ران میشود، انجام ندهید.
آرتروز لگن بر خواب اثر می‌گذارد؟
درد و ناراحتی لگن کیفیت خواب را مختل می‌کند. یافتن موقعیت راحت برای خوابیدن و استفاده از بالش یا تکیه‌گاه برای هم‌ترازی لگن به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند.
آرتروز لگن به مرور زمان تشدید میشود؟
آرتروز لگن عارضه‌ای پیشرونده است، البته نرخ پیشرفت این بیماری در تمام بیماران یکسان نیست. راهبردهای مدیریت مؤثر شامل تعدیل سبک زندگی و درمان مناسب پیشرفت بیماری را آهسته می‌کند و علائم را به حداقل می‌رساند.
آرتروز لگن هر دو مفصل ران را درگیر می‌کند؟
بله، آرتروز لگن می‌تواند یک یا هر دو مفصل ران را درگیر کند. شدت و پیشرفت آرتروز بین دو مفصل ران و در میان بیماران متغیر است.
علی‌رغم ابتلا به آرتروز لگن می‌توانم باز هم کار کنم؟
اکثر بیماران مبتلا به آرتروز لگن می‌توانند با تعدیل‌ها یا تطبیق‌های مناسب با توجه به مقتضیات شغلی‌شان به کار کردن ادامه بدهند. ارتباط برقرار کردن با کارفرما و جستجوی راهبردی انطباقی برای مدیریت چالش‌های مربوط به کار مهم است.
آرتروز لگن دارم، دربارۀ چه نکاتی باید با پزشک معالجم صحبت کنم؟
لازم است دربارۀ علائم، روش‌های درمان، تعدیل‌های سبک زندگی، توصیه‌های ورزشی، راهبردهای مدیریت درد و هر نگرانی یا سؤالی که دارید، با پزشک صحبت کنید و از حمایت و راهنمایی شخصی‌سازی‌شده برخوردار شوید.
آیا زنان باردار بیشتر در معرض آرتروز لگن هستند؟
زنان باردار به دلیل اضافه وزنی که در دوران حاملگی دارند و فشار بیشتری که در این مدت به مفاصل لگنشان وارد میشود، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آرتروز لگن قرار دارند.
