یکی از کاربرد‌های تست‌های نوار عصب و عضله، برای تشخیص بیرون‌زدگی دیسک است که باعث بروز کمردرد می‌شود. تست‌های نوار عصب و عضله، با اندازه‌گیری سیگنال‌های الکتریکی ارسال شده در طول عصب، به بررسی یکپارچگی و عملکرد اعصاب، کمک می‌کنند. توجه داشته باشید که تست‌های نوار عصب و عضله، معمولاً همراه با آزمایشات دیگری مانند: معاینه فیزیکی، بررسی تاریخچه پزشکی، تست‌های تصویربرداری (مانند MRI یا سی‌تی اسکن) و سایر آزمایشهای تشخیصی، انجام می‌شوند. اگر کمردرد دارید و مشکوک به بیرون‌زدگی دیسک هستید، بهتر است که با یک پزشک متخصص مانند متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مشورت کنید.
تست نوار عصب و عضله چگونه دیسک کمر و درد کمر را تشخیص می‌دهد؟
تست نوار عصب و عضله، که الکترومیوگرافی و آزمایش سرعت هدایت عصبی نیز نامیده می‌شود، یک تست تشخیصی است که برای بررسی سلامت و عملکرد عضلات و اعصاب، به کار برده می‌شود. این تست دو بخش دارد: الکترومیوگرافی (EMG) و آزمایش سرعت هدایت عصبی (NCV).
اگرچه تست‌های تشخیص الکتریکی (مثل تست نوار عصب و عضله) به عنوان یک روش معمول و استاندارد در تشخیص رادیکولوپاتی اندام تحتانی استفاده نمی‌شوند، اما در بسیاری از بیماران MRI منفی که دارای علامت هستند، این روش ارزش تشخیصی قابل توجهی دارد. این تست برای افرادی که دردهای مشکوک کمر داشته و احتمال بیرون‌زدگی دیسک دارند کمک کننده است.
تشخیص بیرون زدگی دیسک با تست EMG
بیرون‌زدگی دیسک، به اعصاب مجاور دیسک، در ستون فقرات، فشار وارد می‌کند و علائمی مانند درد، بی حسی و یا ضعف را در اندام‌های مربوط به آن اعصاب، ایجاد می‌نماید. با کمک تست EMG می‌توان، فعالیت الکتریکی عضلات مرتبط با این اعصاب را ارزیابی کرد. اگر عصب آسیب دیده و یا تحریک شده باشد، با این تست، می‌توان، سیگنال‌های الکتریکی غیر طبیعی در عضلات را تشخیص دارد.
پزشک، با استفاده از این آزمایش، قادر است تشخیص دهد که آیا درد و یا ضعف اندام‌ها، از عضلات منشا می‌گیرد و یا از اعصاب. اگر منشاء درد، از عصب باشد، نشان دهنده این است که بیرون‌زدگی دیسک، یک عصب و یا بخشی از نخاع، را تحت فشار قرار داده است.
تست EMG قادر است که فعالیت الکتریکی عضلات را در حالت استراحت و در هنگام انقباض اندازه‌گیری نماید. در این آزمایش، سوزن‌های کوچک و نازکی که الکترود نامیده می‌شوند را برای بررسی، در عضلات مورد نظر وارد می‌کنند. این الکترودها، سیگنال‌های الکتریکی که عضلات تولید می‌کنند را شناسایی و ضبط می‌نمایند. با کمک تست EMG، می‌توان اختلالات عضلانی، آسیب‌های عصبی و یا مشکلات ارتباطی بین اعصاب و عضلات را تشخیص داد.
آزمایش EMG می‌تواند اطلاعاتی در مورد اینکه کدام ریشه‌های عصب نخاعی، تحت فشار فتق دیسک قرار گرفته‌اند، در اختیار پزشک قرار دهد. این اطلاعات به تعیین محل مشکل، کمک می‌کند و تشخیص دقیق‌تر را امکان پذیر می‌نماید.
با استفاده از آزمایش EMG می‌توان فرق بین مشکلات عصبی ناشی از بیرون‌زدگی دیسک و سایر بیماری‌هایی که ممکن است علائم مشابه‌ی با آن داشته باشند، مانند نوروپاتی محیطی یا رادیکولوپاتی، را مشخص نمود. پزشک، الگوهای بخصوص فعالیت‌های الکتریکی بدست آمده، از این آزمایش را تجزیه و تحلیل کرده، و برآمدگی دیسک را به عنوان علت زمینه‌ای درد، تایید و یا رد می‌کند.
تشخیص مشکلات عصبی و درد ناشی دیسک کمر با تست NCV
آزمایش NCV (سرعت هدایت عصبی) بخش دیگری از تست نوار عصب و عضله است که، برای تشخیص برآمدگی دیسک، اطلاعات با ارزشی را در اختیار پزشکان قرار می‌دهد. با این که به وسیله آزمایش NCV نمی‌توان مستقیماً فتق دیسک را مشاهده کرد، اما عملکرد و یکپارچگی اعصابی که فتق دیسک، آن‌ها را تحت تاثیر قرار داده است را، می‌توان ارزیابی نمود.
برآمدگی دیسک، ممکن است باعث فشرده شدن یا تحریک اعصاب نخاعی شود و اختلالاتی در عملکرد اعصاب ایجاد کند. تست NCV، سرعت حرکت پالس‌های الکتریکی که از طریق اعصاب منتقل می‌شوند را اندازه گیری می‌کند و در مورد سرعت هدایت و یکپارچگی اعصاب، اطلاعاتی در اختیار پزشک قرار می‌دهد. اگر عصب، در اثر برآمدگی دیسک، تحت فشار بوده و یا آسیب دیده باشد، تست NCV، سرعت هدایت عصبی را کندتر نشان می‌دهد و یا ناهنجاری‌های دیگر را مشخص می‌نماید.
تست NCV می‌تواند ریشه عصب‌هایی را که زیر فشار ناشی از بیرون‌زدگی دیسک قرار گرفته‌اند را مشخص کند. این آزمایش، با تحریک اعصاب مختلف و اندازه‌گیری زمان حرکت پالس‌های الکتریکی در طول مسیر عصب، می‌تواند محل اختلال عملکرد عصبی را مشخص نماید. پزشک، با استفاده از این اطلاعات، می‌تواند محل دقیق مشکل را در سطح خاصی از ستون فقرات پیدا کرده و آن را با علائم مشاهده شده مرتبط کند.
عصب سیاتیک، بزرگترین عصب، در سیستم عصبی مرکزی (CNS) است، که از کمر شروع می‌شود و تا باسن و پایین پاها، امتداد پیدا می‌کند. فتق دیسک، منجر به آسیب عصبی و کمردرد می‌شود.
فتق دیسک در ناحیه کمر، معمولاً عصب سیاتیک را تحت فشار قرار می‌دهد، زیرا وقتی که دیسک از جای خود خارج شود، به اعصاب اطراف خود فشار وارد می‌کند. در این صورت، تست NCV می‌تواند میزان آسیب وارد شده به عصب سیاتیک را مشخص کند. همچنین NCV می‌تواند در هنگام تشخیص، از نتایج EMG حمایت نماید.
مراحل تست عصب و عضله برای کمر
پزشک با انجام تست‌های NCV و EMG، در ترکیب با یکدیگر، بهتر می‌تواند تشخیص دهد که آیا شما دچار یک اختلال عصبی شده‌اید و یا یک اختلال عضلانی، و همچنین نوع بیماری‌ها و یا شرایط خاص را مشخص کند.
نحوه انجام تست EMG
EMG یا الکترومیوگرافی، آزمایشی است که در یک جلسه در مطب انجام می‌شود. در ابتدا، پزشک الکترودها را در نقاط خاصی از بدن، مانند قسمت پایین کمر، بر روی سطح پوست، قرار می‌دهد. سپس، جریان الکتریسیته ملایمی، از طریق این الکترودها به عضلات شما فرستاده می‌شود. شما در آن ناحیه اسپاسم عضلانی احساس می‌کنید، که ممکن است کمی باعث ناراحتی شما شود.
همچنین، پزشک ممکن است الکترودهای سوزنی باریکی را، در محل‌های خاصی که درد دارید نیز، قرار دهد. این الکترودها مشخص می‌کنند که آیا شما در حالت استراحت، و حالت انقباضات عضلانی، در ماهیچه‌های خود فعالیت الکتریکی دارید یا خیر.
در هنگام انجام تست EMG، پزشک به شما می‌گوید که چه زمانی ماهیچه‌های خود را منقبض کنید و چه زمانی آن‌ها را رها کنید.
انجام تست NCV
در تست NCV، چندین الکترود تخت و فلزی دیسک مانند، به پوست شما چسبانده می‌شود. و مستقیماً روی عصب مورد نظر، یک الکترود شوک دهنده، قرار داده می‌شود. یک الکترود ضبط کننده نیز، بر روی عضلاتی که به آن عصب مربوط می‌شوند، قرار می‌گیرد. سپس چند پالس الکتریکی کوچک به عصب، ارسال می‌شود. در این زمان، انقباض ماهیچه، همراه با سوزش، کمی درد و احساس سوزن سوزن شدن را احساس خواهید کرد. این احساس مانند زمانی است که، پاهای خود را روی فرش می‌مالید و با لمس یک جسم فلزی، احساس سوزن سوزن شدن می‌کنید.
در این تست، مدت زمانی که طول می‌کشد تا عضله، در پاسخ به پالس الکتریکی منقبض شود، ثبت می‌گردد. این سرعت پاسخ به پالس الکتریکی، را سرعت هدایت الکتریکی می‌نامند. اعصاب سمت دیگر بدن نیز، ممکن است برای مقایسه، مورد مطالعه قرار بگیرند.
تفسیر تست نوار عصب و عضله برای مشکلات دیسک کمر
در نمودارها تفاوت تست الکترومیوگرافی را در دو گروه مختلف، مشاهد می‌نمایید. نمودارهای a,c برای گروه سالم و نمودارهای b, d برای گروه دچار بیرون‌زدگی دیسک کمر می‌باشد.
در زیر تفسیری از نتایج آزمایشات EMG و NCS برای تشخیص فتق دیسک آورده شده است:
1.نتایج EMG:
افزایش فعالیت ماهیچه‌ها: اگر عصب، در اثر بیرون‌زدگی دیسک، تحت فشار باشد و یا تحریک شده باشد، EMG افزایش فعالیت عضلانی را در ماهیچه‌های مربوط به آن‌عصب نشان می‌دهد. این افزایش فعالیت عضلانی، به صورت غیر ارادی انجام می‌شود و ممکن است نشان دهنده تحریک عصب و یا آسیب عصبی باشد.
پتانسیل‌های واحد حرکتی غیر طبیعی: پتانسیل‌های واحد حرکتی (MUPs)) سیگنال‌های الکتریکی تولید شده به وسیله فیبرهای عضلانی هستند. اگر عصب، فشرده شود و یا آسیب ببیند، پتانسیل‌های واحد حرکتی، از نظر مدت زمان، دامنه حرکتی و یا شکل، غیر طبیعی به نظر می‌رسند.
تغییرات قطع عصب: EMG می‌تواند نشانه‌های حاکی از قطع شدن عصب را، در اثر فتق دیسک نشان دهد. این تغییرات، کاهش و یا فقدان، پتانسیل‌های واحد حرکتی در اثر از بین رفتن فیبر عضلانی، به علت اختلال عملکرد عصب را نشان می‌دهد.
2.نتایج NCS:
- کاهش سرعت هدایت عصبی: آزمایش مطالعات هدایت عصبی، سرعت حرکت سیگنال‌های الکتریکی را در طول اعصاب، بررسی می‌نماید. اگر دیسک، بیرون زده باشد، تست NCS ممکن است سرعت هدایت عصبی کندی را در ریشه‌های اعصاب آسیب دیده، یا اعصاب محیطی نشان دهد.
- کاهش پتانسیل عمل جامع عضله (CMAP): NCSقدرت عکس‌العمل ماهیچه‌ها، به تحریک عصبی را، اندازه‌گیری می‌کند. فتق دیسک ممکن است باعث کاهش دامنه CMAP شود که نشان دهنده وجود اختلال، در ارسال سیگنال‌های عصبی به عضلات است.
- عکس‌العمل‌های عصبی حسی غیر طبیعی: NCS همچنین می‌تواند اعصاب حسی را نیز، ارزیابی کند. اگر بیرون‌زدگی دیسک، اعصاب حسی را تحت تأثیر قرار دهد، عکس‌العمل‌های حسی غیرطبیعی، مانند کاهش سرعت هدایت عصبی یا تغییر پتانسیل عمل اعصاب حسی، در آزمایش، مشاهده می‌شود.
توجه داشته باشید که تفسیر نتایج تست‌های EMG و NCS باید توسط یک پزشک متخصص، مانند متخصص مغز و اعصاب یا متخصص طب فیزیکی انجام شود؛ زیرا آن‌ها می‌توانند مشکلات زمینه‌ای، علائم و سایر یافته‌ها را برای انجام یک تشخیص دقیق و برنامه درمانی مناسب در نظر بگیرند.
مشکلات کمر و ستون فقرات که توسط نوار عصب و عضله قابل تشخیص است
بعضی از بیماری‌های شایع کمر، که می‌توان آن‌ها را با استفاده از تست نوار عصب و عضله، تشخیص داد و یا بررسی کرد، در زیر ذکر شده است:
۱ـ فتق(بیرون‌زدگی) دیسک: پزشک با انجام این تست‌ها، می‌تواند بفهمد که فتق دیسک بر اعصاب تأثیر گذاشته و یا باعث ضعف عضلانی و فعالیت‌های الکتریکی غیرطبیعی شده است.
۲ـ رادیکولوپاتی: رادیکولوپاتی، عارضه‌ای است که در اثر فشرده شدن یا تحریک ریشه عصب نخاعی، ایجاد می‌شود. تست نوار عصب و عضله، محل و شدت آسیب عصبی را در طول عصب آسیب دیده، تعیین کرده و ریشه عصبی که درگیر شده است را شناسایی می‌کند.
۳ـ تنگی کانال نخاعی: تست نوار عصب و عضله، به تشخیص تنگی کانال نخاعی کمک می‌کند، در این عارضه، کانال نخاعی باریک می‌شود و اعصاب را تحت فشار قرار می‌دهد. این آزمایش، عملکرد عصبی را بررسی کرده و عصب‌هایی را که تحت فشار هستند و یا آسیب‌دیده‌اند را شناسایی می‌نماید.
۴ـ نوروپاتی محیطی: تست نوار عصب و عضله، در تشخیص نوروپاتی محیطی، که در آن، به اعصاب محیطی، آسیب وارد می‌شود، بسیار مفید است. در نوروپاتی محیطی، این تست، محل و میزان آسیب عصبی را ارزیابی کرده و به تشخیص و تمایز انواع مختلف نوروپاتی کمک می‌کند.
۵ـ سندرم‌های گیرافتادگی عصب: تست نوار عصب و عضله، به پزشکان در تشخیص سندرم‌های گیرافتادگی عصب، مانند ناراحتی عصب سیاتیک یا سندرم تونل کارپال، کمک می‌کند. به وسیله انجام این تست، می‌توان عصب‌های درگیرشده را شناسایی کرد، شدت فشرده شدن عصب را تعیین نمود و میزان درگیری عضلانی را ارزیابی کرد.
۶ـ میوپاتی‌ها: EMG می‌تواند در تشخیص اختلالات عضلانی یا میوپاتی‌هایی که بر عضلات کمر تاثیر می‌گذارد مفید باشد. این آزمایش، فعالیت الکتریکی غیر طبیعی عضله را تشخیص داده و فرق بین مشکلات مربوط به عضله و آسیب‌های عصبی را مشخص می‌کند.
به این نکته توجه داشته باشید که هرچند EMG و NCV می‌توانند اطلاعات تشخیصی ارزشمندی را در اختیار ما قرار دهند، اما برای یک تشخیص دقیق، باید همراه با تست‌های تصویربرداری و معاینات بالینی، انجام شوند. نتایج نهایی حاصل از تمام این آزمایشات، به پزشک شما در تعیین یک برنامه درمانی و توانبخشی مناسب یاری می‌رسانند.
سخن نهایی
اگر کمردرد دارید اما نمی‌دانید که چه چیزی باعث بروز آن، شده، لازم است که آزمایشهای مناسبی را برای تشخیص علت کمردرد خود، انجام دهید. تست‌های نوار عصب و عضله، عملکرد و یکپارچگی اعصاب و عضلات را ارزیابی کرده و اطلاعات ارزشمندی را برای تشخیص علت اصلی کمردرد، در اختیار ما قرار می‌دهند. اگر به کمردرد مزمن دچار هستید، باید به یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مراجعه نمایید تا آزمایشات تشخیصی انجام دهید و پزشک بتواند یک برنامه توانبخشی و فیزیوتراپی را برای کاهش عوارض شما تعیین کند.
سوالات متداول
آیا تست الکترومیوگرام به تنهایی می‌تواند بیرون‌زدگی دیسک را مشخص نماید؟
خیر. تست الکترومیوگرام (EMG) تنها می‌تواند نشان دهد که، اعصاب در اثر فتق دیسک، فشرده شده‌اند یا خیر.
آیا تست نوار عصب و عضله، ناراحتی سیاتیک را مشخص می‌کند؟
بله EMG، به ویژه در تشخیص رادیکولوپاتی، ناراحتی سیاتیک یا فتق دیسک مفید است.
آیا تست نوار عصب و عضله می‌تواند التهاب دیسک را تشخیص دهد؟
نتایج به دست آمده از این تست، به پزشکان کمک می‌کند تا میوپاتی‌های التهابی را از سایر بیماری‌های عصبی عضلانی، مانند دیستروفی عضلانی تشخیص دهند.
آیا تست نوار عصب و عضله، دردناک است؟
ممکن است در حین آزمایش نوار عصب و عضله، کمی درد یا گرفتگی احساس کنید. همچنین ممکن است در هنگام آزمایش مطالعه هدایت عصبی، احساسی مانند یک شوک الکتریکی خفیف و گزگز، داشته باشید.
آیا می توانم بعد از انجام تست نوار عصب و عضله، فعالیت کنم؟
شما می‌توانید قبل و بعد از انجام این تست، تمام فعالیت‌های معمولی خود، مانند غذا خوردن، رانندگی و ورزش را انجام دهید. این آزمایشات، هیچ عارضه جانبی خاصی ندارند.
