آرتروز مچ پا ممکن است با علائم درد و خشکی مفصل بروز پیدا کند. علائم دیگر آن شامل ورم و مشکل در راهرفتن میشود. خوشبختانه درمانهای مختلفی برای تسکین درد و بهبود حرکت در فرد وجود دارند. شدت آرتروز و تأثیر بالقوه آن روی زندگی روزمره بیمار مشخصکننده درمان مناسب برای شماست. مثلاً، برخی افراد با تمارین ملایم میتوانند فعال بمانند. به همین دلیل، فیزیوتراپی برای این افراد مناسب خواهد بود. اما اگر فعالیتهای روزمرهای مثل راهرفتن باعث درد شدید شد، جراحی مانند تعویض مچ پا را میشود برای بهبود عملکرد و حرکت فرد توصیه نمود.
آرتروز مچ پا چیست؟
آرتروز اصطلاح کلیای است که به گروهی از 100 بیماری مختلف اشاره دارد. در این بیماری، قسمتهای داخلی و دور مفاصل شما و همینطور بافت نرم اطراف آن دچار التهاب و تورم میگردد.
فردی که به هر نوعی از آتروز مبتلا است، به مرور زمان مفاصلش فرسوده میگردد. در واقع، شما رفتهرفته غضروف صاف “ضربهگیرنده” درون مفصلتان را از دست میدهید. در نتیجه، استخوانهای شما شروع به مالیدهشدن به یکدیگر کرده و فرسوده میشوند. بافتهای نرم موجود در مفاصل شما هم شروع به فرسوده شدن میکنند. پس از مدتی مفصل شاید دیگر به صورتی که باید کار یا حرکت نکند.
انواع مختلف آرتروز میتوانند باعث درد در پا و قوزک شما شوند، که عبارتاند از:
استئوآرتریت
استئوآرتریت یا آرتریت “ساییدگی” رایجترین نوع است. پزشکان به آن بیماری مفصلی تخریبی یا آرتروز وابسته به سن هم میگویند. استئوآرتریت معمولاً باعث تغییراتی در طول زمان میشود. مفاصل پا و مچ آن که بیشتر دچار استئوآرتریت میشوند عبارتاند از:
- مفصل سهگانه شامل استخوان پاشنه، استخوان داخلی میانه پا، و استخوان خارجی میانه پا
- مفصل انگشت شست پا و استخوان پا
- مفصلی که مچ و استخوان ساق در آن به هم متصل میشوند.
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید شکل جدی دیگری از این بیماری است. در واقع نوعی بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن شما به مفصل حمله میکند. این بیماری معمولاً در مفصل مشابهی در دو طرف بدن اتفاق میافتد.
آرتریت پسوریاتیک
آرتریت پسوریاتیک میتواند در یک یا چند مفصل اتفاق بیفتد که شامل مچ و قسمتهای انتهایی انگشتان پاها میشود. همین طور میتواند باعث ورم و التهاب انگشتان پا بشود که به آن داکتیلیت میگویند.
آرتریت پس از حادثه
آرتریت پس از حادثه پس از آسیب به بدن خصوصاً دررفتگی یا شکستگی استخوان اتفاق میافتد. شاید برای چندین سال متوجه بروز این مشکل نشوید.
علائم
آرتروز مچ پا میتواند با انواع علائم خودش را نشان دهد، که به دلیل التهاب و تخریب مفصل اتفاق میافتند. در این جا چند علامت رایج و دلیل بروز آنها را بررسی میکنیم:
- درد: اغلب اولین علامت آرتروز مچ پا است. درد معمولاً به این دلیل بروز پیدا میکند که مفصلی که حالت ضربهگیری را برای استخوان موجود در مفصل مچ پا انجام میدهد فرسوده و سائیده شده، که باعث میشود استخوانها به همدیگر مالیده شوند.
- سفتی و خشکی: التهاب و تورم مفصل میتوانند بازه حرکتی آن را محدود کنند، که نتیجهاش خشکی و سفتی مفصل است. این مشکل در صبح یا پس از دورههایی از عدم فعالیت بیشتر خودش را نشان میدهد.
- تورم: تورم زمانی اتفاق میافتد که بدن مایع مفصلی زائد در پاسخ به التهاب موجود در مفصل تولید میکند. تجمع مایع باعث ورم مفصل مچ پا میشود که خودش میتواند بیشتر باعث محدودیت حرکتی و ناراحتی شود. این تورم شاید پس از دورههای فعالیت بدنی مشخصتر باشد.
- مشکل در راهرفتن: با پیشرفت آرتروز، راهرفتن یا انجام فعالیتهای تحملکننده وزن میتوانند بیش از پیش سختتر شوند که دلیلش درد، خشکی، و از دستدادن ثبات مفصلی است.
- تغییر در ظاهر مفصل: در برخی موارد، با پیشرفت آرتروز، مچ پا شاید بزرگتر به نظر برسد یا اصلاً ظاهری به هم ریخته پیدا کند. دلیلش رشد استخوان (استئوفیت) یا تغییرات در تراز مفصل است.
- کاهش بازه حرکتی: با تخریب غضروف و تنگشدگی فضای درون مفصل، بازه حرکتی مچ پا میتواند به شدت محدود شود. معنایش این است که مچ پا نمیتواند آن طور که باید یا مانند قبل آزادانه حرکت کند، که انجام یک سری حرکت یا فعالیت را مشکل میسازد.
- عدم ثبات: آسیب به ساختارهای مفصلی میتواند باعث احساس خالیکردن یا عدم ثبات در مفصل شود. دلیلش این است که به دلیل از دستدادن غضروف و تغییرات ساختار مفصل، مفصل دیگر مانند قبل با ثبات نیست. این عدم ثبات میتواند حفظ تعادل را مشکل کند که خودش شانس افتادن را بالا میبرد.
علتها
علت اصلی آرتروز مچ پا معمولاً فرسودگی و سائیدگی طبیعیای است با افزایش سن اتفاق میافتد. هر چقدر که سنمان بالاتر میرود، غضروف محافظتکننده درون مفصل کمکم تجزیه میشود که باعث آسیب به مفصل و بروز آرتروز میگردد.
دلایل مهم دیگر عبارتند از عوامل ژنتیکی، که در این موارد فرد شاید استعداد ابتلا به تخریب مفصل را به ارث برده باشد، یا عدم تراز مفصل که فشار مضاعفی روی مفصل مچ پا میگذارد.
علاوه بر تخریب ناشی از سن، آسیبهایی که به مچ پا وارد میشوند نیز میتوانند نقش مهمی در بروز آرتروز داشته باشند. شکستگیهایی که در گذشته در مچ پا اتفاق افتاده، دررفتگیها، پارهشدن رباط، یا پیچخوردگی و رگبهرگ شدن همگی میتوانند منجر به آسیب بلندمدت به مفصل یا آرتریت پس از حادثه شوند.
بیماریهای التهابی مانند آرتریت روماتوئید، نقرس، یا عفونتها هم میتوانند در بروز آرتروز مچ پا دخیل باشند.
عوامل موثر بر افزایش احتمال ابتلا به آرتروز مچ پا
چند فاکتور خطر وجود دارند که میتوانند استعداد بروز آرتروز مچ پا را در فرد افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
چاقی
اضافهوزن فشار زیادی روی مفصل مچ پا وارد میکند که فرسودگی و سائیدگی را تسریع میکند.
فشار و استرس مکرر
شرکت در فعالیتهایی که در آن مفصل فرد مدام فشار یا ضربه تحمل میکند یا استفاده بیش از حد از مفصل مچ پا همگی میتوانند به بروز آرتروز کمک کنند.
عوامل شغلی
مشاغلی که در آن فرد باید برای مدت طولانی بایستد، راه رود، یا وزنههای سنگین بلند کند شانس بروز آرتروز مچ پا را افزایش میدهند.
سابقه خانوادگی
داشتن سابقه خانوادگی آرتروز یا مشکلات مفصلی، احتمال بروز آرتروز مچ پا را افزایش میدهد.
آسیبهایی که در گذشته به مفصل مچ پا وارد شده
شکستگی، دررفتگی، پارگی رباط، یا پیچخوردگی و رگبهرگ شدن همگی میتوانند منجر به آسیب بلندمدت به مفصل و آرتریت پس از سانحه شوند.
بیماریهای التهابی
بیماریهایی مثل آرتریت روماتوئید، نقرس و عفونتها هم میتوانند در بروز آرتروز مچ پا دخیل باشند.
تراز غیرطبیعی مفصل
مشکلات ساختاری در مفصل مچ پا میتوانند فشار مضاعفی روی مفصل گذاشته و باعث آرتروز شوند.
عدم ثبات مفصل
بیثباتی مزمن میتواند باعث آسیب به رباط شود یا رگبهرگ شدنهای مکرر مچ پا نیز میتوانند به بروز آرتروز منجر شوند.
سن
شانس ابتلا به آرتروز مچ پا با سن افزایش مییابد چون غضروف مفصل به طور طبیعی در طول زمان تخریب میشود.
جنسیت
زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز مچ پا هستند، اگرچه علل دقیق آن هنوز کاملاً مشخص نیست.
شرکت در ورزشهای خاص
ورزشهای خاصی که در آن فرد باید مرتب بچرخد یا جهتش را تغییر دهد میتوانند شانس بروز آرتروز مچ پا را افزایش دهند.
کفش نامناسب
پوشیدن کفشهایی که ساپورت کافی برای پا ایجاد نمیکنند یا کاملاً اندازه پا نیستند میتواند به آسیب به مفصل مچ پا و بروز آرتروز کمک کند.
بیماریهای دیگر
بیماریهایی مثل دیابت، اختلالات خودایمنی، یا بیماری متابولیک نیز شاید ریسک ابتلا به آرتروز مچ پا را افزایش دهند.
سیگار کشیدن
کشیدن سیگار با افزایش تخریب مفصل و افزایش شانس ابتلا به آرتروز مرتبط است.
تشخیص آرتروز مچ پا به چه صورتی انجام میگیرد؟
اگر دچار علائمی مانند درد یا خشکی را هستید توصیه میکنیم به پزشک مراجعه کنید. درمان بهموقع و تشخیص دقیق توسط پزشک برای مدیریت موثر آرتروز مچ پا ضروری هستند. متخصص طب فیزیکی میتواند علائم شما را ارزیابی کند، معاینات لازم را انجام دهد، آزمایشات تشخیصی را تجویز کند، و درمانهای مناسبی را برای تسکین درد، کاهش التهاب و بهبود کارکرد مفصل توصیه نماید.
شرح حال و معاینه فیزیکی
متخصص طب فیزیکی معاینه فیزیکی کاملی برای مفصل مچ پا انجام میدهد یعنی علائم ورمکردگی، درد حین لمس، برهم ریختگی ظاهر مفصل، و محدودیت حرکتی آن را ارزیابی میکند. همینطور از شما درباره علائم، سابقه پزشکی، آسیبهایی که در گذشته به مچ پایتان وارد شده، و هر گونه سابقه خانوادگی آرتروز یا مشکلات مفصلی سوالاتی میپرسد.
آنالیز نحوه راهرفتن
حین معاینه فیزیکی، پزشکتان بهدقت نحوه راهرفتن شما را زیر نظر میگیرد. درد و سفتی یا خشکی مفصل نحوه راهرفتن شما را تغییر خواهد داد. برای مثال، اگر دچار لنگش هستید، نحوه لنگشتان به پزشکتان اطلاعات زیادی راجع به شدت و مکان آرتروز میدهد.
حین تحلیل نحوه راهرفتن، پزشکتان نحوه قرارگیری استخوانهای پا (هم قسمت بالایی و هم پایینی) را حین راهرفتن ارزیابی میکند، قدمبرداشتن شما را بررسی میکند، و قدرت مفصل مچ پای شما را نیز میسنجد.
تستهای تصویربرداری
- اشعه ایکس: اشعه ایکس تصاویری باجزئیات از ساختارهای متراکمی مثل استخوان ارائه میدهد. انجام تصویربرداری اشعه ایکس روی پای دچار آرتروز شاید تنگشدگی فضای مشترک بین استخوانها (نشانه تحلیل غضروف)، تغییرات در استخوان (مانند شکستگی) یا شکلگیری خارهای استخوانی را نشان دهد.
- امآرآی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی): اسکنهای امآرآی از میدانهای مغناطیسی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر جزئی از بافتهای نرم مفصل مچ پا شامل غضروف، رباطها و تاندونها استفاده میکند. این کار به ارزیابی التهاب، آسیب مفصلی، و مشکلات ساختاری دیگر کمک میکند.
- سیتیاسکن (توموگرافی محاسباتی): سیتیاسکن تصاویر مقطعی از مفصل مچ پا ارائه میدهد، و در واقع اطلاعات جزئی راجع به ساختارهای استخوانی، تراز مفصل، و مشکلات بالقوه نشان میدهد.
آنالیز مایعات درونمفصلی
پزشکتان شاید تحلیل مایع مفصلی که به آن آسپیراسیون مفصل گفته میشود انجام دهد. در این آنالیز، او نمونه کوچکی از مایع مفصلی را از مفصل مچ پای شما خارج میکند. سپس مایع در آزمایشگاه چک میشود تا علائم التهاب، عفونت، یا بیماریهای دیگری که ممکن است در بروز علائم مفصلی شما دخیل باشند شناسایی شود.
آزمایش خون
پزشکتان شاید یک سری آزمایش خون خاص را برای ارزیابی مارکرهای التهابی، مانند C-Reactive protein یا نرخ رسوبدهی گلبولهای قرمز را توصیه کند. این نشانگرها در پی بروز آرتروز اصولاً افزایش مییابند. آزمایش خون همینطور میتواند آنتیبادیهای خاصی که با بیماریهای آرتروزی خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید در ارتباط هستند را شناسایی کند.
تشخیصهای افتراقی
حین ارزیابی بیماری که علائم آرتروز مچ پا را دارد، چند بیماری دیگر هم وجود دارند که شاید در تشخیص افتراقی مدنظر قرار گیرند. این بیماریها علائم مشابهی با آرتروز مچ پا دارند و خیلی مهم است که پزشک شما بین آنها افتراق ایجاد کند. چند تشخیص افتراقی برای آرتروز مچ پا عبارتند از:
- پیچخوردگی و رگبهرگشدن مچ پا: پیچخوردگی و رگبهرگشدن مچ پا زمانی اتفاق میافتد که رباطهای ساپورتکننده مفصل مچ پا یا کشیده یا پاره میشوند. این بیماری میتواند همانند آتروز مچ پا منجر به درد، ورم، و مشکل در راهرفتن شود. اما رگبهرگشدن مچ پا معمولاً آسیب حادی است که به دلیل آسیب فیزیکی یا فشار مضاعف روی مفصل اتفاق میافتد.
- التهاب تاندون: این وضعیت به التهاب تاندونهای دور مفصل مچ پا اشاره دارد، که میتواند باعث درد، ورم و محدودیت حرکتی شود. التهاب تاندون اغلب به خاطر استفاده بیش از حد یا فعالیتهای پرتکرار اتفاق میافتد و میتواند علائم آرتروز مچ پا را تقلید کند.
- التهاب بورس یا کیسههای حاوی مایع مفصلی: در این بیماری، بورسها یا کیسههای حاوی مایعی که مانند ضربهگیر برای مفاصل عمل میکنند، دچار التهاب میشوند. التهاب بورس مچ پا باعث درد، ورم و محدودیت حرکتی میشود. اغلب در نتیجه فعالیتهای پرتکرار یا آسیب فیزیکی مستقیم به مفصل مچ پا اتفاق میافتد.
- شکستگی ناشی از فشار: شکستگی ناشی از فشار یعنی ترکها و شکستگیهای کوچکی در استخوانها که به دلیل فشار مکرر یا استفاده بیش از حد از اتفاق میافتند. این حالت میتواند منجر به درد، ورم، و مشکل در راهرفتن شده که علائمی مشابه علائم آرتروز مچ پا هستند. اما شکستگیهای ناشی از فشار معمولاً در ورزشکاران یا افرادی اتفاق میافتند که فعالیتهای شدید انجام میدهند.
- گرفتگی عصبی: بیماریهایی مثل سندرم تونل کارپال یا گرفتگی عصبی در مچ پا نیز میتوانند منجر به علائمی اعم از درد، گزگز، یا بیحسی شوند. این بیماریها شاید علائم آرتروز مچ پا را تقلید کنند اما ناشی از مسائل مربوط به اعصاب و نه التهاب مفصل هستند.
درمان آرتروز مچ پا
درمان قطعی برای آرتروز وجود ندارد اما گزینههای درمانی مختلفی وجود دارند که میتوانند در تسکین درد و ناتوانی ناشی از آن موثر باشند.
درمان دارویی
داورهای مختلفی وجود دارند که بر حسب شدت علائم و نوع خاص آرتروز، میتوانند برای درمان آرتروز مچ پا مورد استفاده قرار گیرند. داروهای رایج برای مدیریت آرتروز مچ پا عبارتند از:
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
ایبوپروفن، ناپروکسن و NSAIDsهای دیگر به کاهش درد و التهاب در مفصل مچ پا کمک میکنند. این داروها اصولاً نیازی به نسخه ندارند، اما فرمهای قویترشان نیاز به نسخه پزشک دارند.
مسکنها
استامینوفن یا پاراستامول دارویی بدون نسخه است که اغلب به عنوان خط اول درمان درد خفیف یا متوسط استفاده میشود. این دارو در کاهش درد موثر است اما خیلی ویژگیهای ضدالتهابی ندارد. این دارو با مسدودکردن یک سری گیرنده درد در مغز باعث کاهش حس درد میشود.
داروهای ضدروماتیسمی اصلاحکننده بیماری (DMARDs)
DMARDهایی مانند متوترکسات یا سولفاسالازین در موارد آرتروز التهابی مثل آرتریت روماتوئید استفاده میشوند. این داروها سیستم ایمنی را سرکوب کرده و پیشرفت آسیب مفصلی را کند میکنند.
داروهای بیولوژیک یا توفاسیتینیب (tofacitinib)
داروهایی هستند که با مسدود کردن انواع مختلف سلولهای ایمنی در بدن که باعث تورم و آسیب مفاصل در افراد مبتلا به RA میشوند، به بهبود آرتروز مچ پا کمک میکنند.
مسکنهای موضعی
درمانهای موضعی برای آرتروز مچ پا را مستقیماً روی پوست اعمال میکنند که شامل کرم، چسب و ژل میشوند. در واقع با کاهش التهاب و بیحسکردن ناحیه، نوعی تسکین موضعی ایجاد میکنند. این درمانها در مقایسه با داروهای خوراکی عوارض سیستمی کمتری دارند.
بریس مچ پا
بریسهای مچ پا با ایجاد ثبات، ساپورت، و تسکین درد، به افراد دچار آرتروز مچ پا کمک میکنند. همین طور حرکت مضاعف را محدود میکنند، درد را تسکین میدهند، از مفصل در برابر آسیب بیشتر محافظت میکنند، کارکرد و حرکتپذیری را بهبود میبخشند، و نوعی آرامش روانی هم به فرد میدهند. اما باید آنها را به عنوان بخشی از یک برنامه درمانی جامع استفاده کرد و بر اساس نیازهای فردی و راهنماییهای حرفهای آنها را انتخاب کرد.
درمانهای تزریقی
درمانهای تزریقی برای آرتروز مچ پا عبارتند از تزریق مستقیم دارو یا مواد به داخل مفصل درگیر برای کاهش درد و التهاب و همینطور بهبود کارکرد مفصل. برخی از رایجترین درمانهای تزریقی برای آرتروز مچ پا عبارتند از:
تزریق کورتون
کورتونها مانند پردنیزون یا متیلپردنیزولون داروهای ضدالتهابی قویای هستند که وقتی آنها را به درون مفصل تزریق میکنیم، به شدت درد و التهاب را کاهش میدهند. تزریقات کورتون معمولاً صرفاً چند بار در سال انجام میشود که دلیلش عوارض بالقوه آنهاست
تزریق اسید هیالورونیک
اسید هیالورونیک نوعی ماده طبیعی است که در مایع مفصلی وجود دارد و به عنوان یک روانکننده و جاذب ضربه عمل میکند. تزریق اسید هیالورونیک میتواند به بهبود کارکرد مفصل، کاهش درد، و بهبود توانایی حرکت در افراد با آرتروز مچ پا کمک کند.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)
تزریق PRP یعنی استخراج کمی خون از بدن فرد، فرآوری آن به پلاکتهای تغلیظشده و سپس تزریق آن به درون مفصل مچ پا. پلاکتها حاوی عوامل رشدی هستند که ترمیم و بازسازی مفصل را ارتقا میدهند، که به طور بالقوه درد را کاهش داده و کارکرد مفصل را بهبود میبخشند.
تزریق سلولهای بنیادی
در درمان سلول بنیادی، پزشک سلولهای بنیادی را یا از بدن خود فرد یا از یک منبع اهداکننده به درون مفصل مچ پا تزریق میکند. سلولهای بنیادی پتانسیل افتراق یه انواع سلولهای مختلف را دارند و شاید در بازسازی بافتهای تخریبشده و کاهش التهاب موثر باشند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی و تمارین خاص میتوانند در افزایش بازه حرکتی و انعطافپذیری فرد و همینطور کمک به تقویت عضلات پا و مچ آن موثر باشند. متخصص طب فیزیکی شما بیماریتان را ارزیابی خواهد کرد و نوعی برنامه درمانی شخصیسازیشده را بر اساس نیازها و اهداف خاص شما تدوین خواهد کرد. این متخصصین شاید ترکیبی از تمارین زیر را در برنامه شما بگنجانند:
کشش تاندون آشیل
حولهای را دور قسمت زیرین انگشتان پا (قسمت داخلی پا) ببندید و انگشتان پاهایتان را به سمت بدنتان بکشید ضمن آن که زانویتان خم نشود. این حالت را برای 30 ثانیه حفظ کنید. این کار را سه بار برای هر پا انجام دهید.
ماساژ کف پا
بنشینید و قسمت انحنای پاهایتان را روی یک جسم گرد قرار دهید. برای چند دقیقه پاهایتان را در انواع جهات مختلف بغلطانید. این کار را دو بار در روز تکرار کنید.
کشش کف پا در حالت نشسته
بنشینید و یکی از پاهایتان را روی زانویتان قرار دهید. قاعده انگشتان پا را بگیرید و به سمت بدنتان به عقب بکشید تا حس کشش دلپذیری احساس کنید. این حالت را برای 15 تا 20 ثانیه حفظ کنید. این کار را سه بار تکرار کنید.
هلدادن دیوار
الف: روبروی دیوار، هر دو دستتان را روی دیوار هم قد شانههایتان قرار دهید و یک پا را روبروی دیگری بگذارید. پای جلوئی باید حدوداً 30 سانتی متر با دیوار فاصله داشته باشد. ضمن آن که زانوی جلویی خم و زانوی عقبی صاف است، زانوی جلویی را به سمت دیوار خم کنید تا پشت ساق پا احساس تنگی کند. دوباره ریلکس کنید و 10 بار این کار را تکرار کنید.
ب: حرکت الف را تکرار کنید اما پای عقبی را کمی به جلو بیاورید تا زانوی پشتی کمی خم شود. این کار را 10 بار تکرار کنید.
چرخش مچ پا
مچ پایتان را به آرامی به صورت دوار حرکت دهید. این کار را 10 بار در یک جهت انجام دهید و سپس جهت مخالف را تمرین کنید.
برداشتن حوله
بنشینید و حولهای را روی زمین روبرویتان قرار دهید. ضمن آن که پاشنه پایتان روی زمین است، با مچالهکردن حوله بین انگشتانتان، آن را بردارید. این کار را 10 تا 20 بار تکرار کنید. کمکم که بهتر شدید، کمی وزن به حوله اضافه کنید، مثلاً قوطی لوبیا.
بلندکردن پاشنه ایستاده
به کمک یک پیشخوان یا صندلی برای ساپورت، روی نوک انگشتان پاهایتان بالا بیایید ضمن آن که زانوهایتان صاف است. کمکم پاهایتان را آرام پایین بیاورید. این کار را 10 بار تکرار کنید.
بازکردن انگشت پا
ضمن آن که پاهایتان روی زمین است، تا جایی که میتوانید انگشتانتان را از هم دور کنید. برای 5 ثانیه این حالت را حفظ کنید. این تمرین را 10 بار تکرار کنید.
ایستادن تعادلی
به کمک شیئی باثبات مثل پیشخوان آشپزخانه یا صندلی برای ساپورت، روی یک پا تعادلتان را حفظ کنید. طول این کار را رفتهرفته افزایش دهید تا به حد یک دقیقه برسید. سعی کنید سه بار این کار را انجام دهید و هر روز هم 2 بار آن را تکرار کنید.
از هر فرصتی برای تمرین ایستادن روی یک پا استفاده کنید یعنی اگر این کار را در روتین روزمرهتان قرار دهید، به بهبود شما کمک خواهد کرد.
وقتی که حس اعتماد به نفس راجع به این تمرین تعادلی پایهای پیدا کردید، میتوانید با ایستادن روی یک بالشت آن را سختتر کنید. میزان آن را کمکم افزایش دهید.
وقتی که توانستید به آسانی روی یک بالشت تعادلتان را حفظ کنید، و حس اطمینان هم راجع به آن پیدا کردید، دوباره روی زمین بایستید و تمرین تعادلی پایهای را با چشمان بسته تکرار کنید.
لیزرتراپی
لیزرتراپی از لیزرهای کمتوان یا LED برای انتقال انرژی نور به مفصل مچ پا استفاده میکند. این درمان با تحریک فعالیت سلولی و بهبود جریان خون در ناحیه درگیر، به ترمیم بافت، کاهش التهاب، و تسکین درد کمک میکند.
الکتروتراپی (TENS)
TENS نوعی درمان است که در آن پزشک جریان الکتریکی کمولتاژی را به پوست مجاور مفصل مچ پا اعمال میکند. این کار با انسداد سیگنالهای درد به کاهش درد، ریلکس کردن عضلات، بهبود خونرسانی، و افزایش آزادسازی مواد شیمیایی طبیعی تسکین دهنده درد کمک میکند. TENS درمانی ایمن و غیرتهاجمی است که میتواند به عنوان نوعی رویکرد درمانی جامع برای آرتروز مچ پا مورد استفاده قرار گیرد.
شاکویو تراپی
شاکویو تراپی از امواج صوتی با انرژی بالا استفاده میکند که مفصل مچ پا را هدف میگیرد. این درمان میتواند به تجزیه کلسیفیکاسیون کمک کند، بازسازی بافت را تحریک کند، درد را کاهش دهد، و با تسریع ترمیم و کاهش التهاب حرکت مفصل دچار آرتروز را بهبود بخشد.
درمان با امواج فراصوت
در درمان با امواج فراصوت، پزشک از امواج صوتی فرکانس بالا برای ایجاد گرما و تسریع ترمیم بافت در مفصل مچ پا استفاده میکند. این کار به کاهش درد، افزایش جریان خون، و بهبود انعطاف پذیری کمک میکند و مدیریت علائم آرتروز مچ پا را تقویت میکند.
تکارتراپی
تکارتراپی (درمان انتقال انرژی مقاومتی و ظرفیتی) از امواج رادیویی برای تولید گرما در بافتها استفاده میکند. هدف این درمان بهبود خونرسانی، کاهش التهاب، و بهبود فرآیند ترمیم بافت است. با افزایش متابولیسم سلولی و تحریک بازسازی بافتی، تکارتراپی میتواند به ترمیم بافتهای مفصلی آسیب دیده کمک کند. به علاوه، در سنتز کلاژن، که برای حفظ ساختار و قدرت مفصل ضروری است نیز موثر است. معمولاً تکارتراپی به کمک یک وسیله دستی توسط متخصص طب فیزیکی انجام میشود.
کایروپراکتیک
در درمان کایروپراکتیک، پزشک نوعی کارهای دستی روی ستون فقرات و مفاصل دیگر انجام میدهد تا تراز مفاصل را اصلاح کند، درد را کاهش دهد، و به طور کلی کارکرد مفصل را بهبود بخشد. درست است که درمان کایروپراکتیک شاید برای مشکلات اسکلتیعضلانی عمومی موثر باشد (مثلاً کمردرد یا گردندرد) اما تأثیر مستقیم آن روی آرتروز مچ پا به طورکامل مشخص نیست.
درمانهای جراحی
جراحی صرفاً زمانی انتخاب میشود که سایر درمانهای غیرجراحی شکست خورده باشند. انواع جراحیهایی که انجام میدهیم عبارتند از:
- مفصلخشکانی (آرترودز): این عمل را میتوان بر حسب شرایط شما، هم به صورت سرپایی و هم بستری انجام داد. این عمل دو استخوانی که مفصل مچ پا را میسازند یعنی تیبیا و تالوس، را به هم جوش میدهد تا یک بلوک استخوانی محکم درست کند. مفصلخشکانی نوعی عمل عالی برای تکسین درد در مفاصل دچار آرتروز است. در این عمل، غضروف از یک مفصل جدا میشود تا به درون مفصل دیگری رشد کند و به این ترتیب درد ناشی از مالیدهشدن استخوانها به یکدیگر از بین میرود.
- تعویض کامل مفصل مچ پا (آرتروپلاستی): درمان تعویض مفصل مچ پا از جدیدترین ایمپلنت یا پروتزهای موجود استفاده میکند. این جراحی فقط برای موارد خاصی از آرتروز مچ پا مناسب است، یعنی وقتی برای کاندید مناسب انجام شود، میتواند در حفظ کارکرد و تسکین عالی درد کاملاً موفق عمل کند. ما جزو معدود پزشکانی هستیم که تعویض کامل مفصل مچ پا را به بیمارانمان ارائه میدهیم و جراحان ما کاملاً در این عمل متبحر هستند.
- برداشتن خار استخوانی (دبریدمان): آرتروز میتواند باعث بروز خار استخوانی روی مفصل مچ پا شود و برداشتن این خارهای استخوانی یا از طریق برش جراحی مچ پا یا دوربین جراحی برای مچ پا (آرتروسکوپی) میتواند در تسکین درد و بهبود محدودیت حرکتی موثر باشد.
- آرتروپلاستی همراه با بیرونکشیدگی مفصل: این عمل نوعی تکنیک جدید برای بازسازی مفصل است که از نوعی قاب خارجی (که به صورت جراحی قرار داده میشود) دور قسمت خارجی پا استفاده میکند تا سطوح مفصل مچ پا را پخش کند تا باعث رشد غضروف جدید شود. این عمل، حرکت مچ پا را حفظ کرده و درد را تسکین میدهد.
پیشگیری و مراقبت از آرتروز مچ پا
پیشگیری و مراقبت از آرتروز مچ پا شامل عادات سبک زندگی سالم و انجام اقداماتی برای حفاظت از مفاصل میشود. در این جا چند اقدام پیشگیرانه کلیدی را برای محافظت از مفاصل بررسی میکنیم:
وزنتان را در حد سالم نگه دارید
اضافه وزن استرس مضاعف روی مفاصل و خصوصاً مچ پا میگذارد. داشتن وزن سالم از طریق رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم میتواند به کاهش ریسک بروز آرتروز مچ پا کمک کند.
تمارین با شدت کم یا ملایم انجام دهید
ورزشهایی مثل شنا، دوچرخهسواری، یا پیادهروی که ملایم هستند و فشار زیادی روی مفاصل نمیآورند، گزینههای مناسبی هستند. این فعالیتها به تقویت عضلات دور مفصل مچ پا و بهبود انعطافپذیری و سلامت مفصل کمک میکنند.
از مچ پایتان محافظت کنید
کفشهای مناسبی بپوشید که ساپورت و ضربهگیری مناسبی برای مچ پای شما فراهم میآورند. از بریسهای مچ پا یا ساپورت حین انجام فعالیتهایی که در آن باید فشار مکرر روی مچ بیاورید مانند ورزش استفاده کنید.
از استفاده بیش از حد و واردکردن آسیب به مفصل خودداری کنید
استراحت منظم حین انجام فعالیتهای پرتکرار یا ورزش برای پرهیز از اعمال فشار بیش از حد روی مچ پا مهم است. از تکنیکهای مناسب و پوششهای حفاظتی برای پیشگیری از آسیب به مفصل مچ پا استفاده کنید. اگر آسیب رخ داد، فوراً به پزشک مراجعه کنید و پروتکلهای بازتوانی توصیهشده را دنبال کنید.
فعالیتهای سازگار با مفصل انجام دهید
نسبت به فعالیتهایی که شاید فشار مضاعف روی مچ پا بگذارند مانند دویدن روی سطوح سخت یا پریدن از ارتفاع هشیار باشید. این فعالیتها را تعدیل یا محدود نمایید تا شانس آسیب به مفصل را به حداقل برسانید.
حالت و مکانیک بدنتان را درست حفظ کنید
سعی کنید حالت و مکانیک بدنتان را حین فعالیتهای روزمره درست حفظ کنید؛ یعنی قرارگیری درست بدن، پرهیز از چرخش یا خمکردن بیش از حد مچ پا و استفاده از ابزارهای حمایتی در موارد ضروری.
به بدنتان گوش دهید
به هر علامتی که ناراحتی، ورم یا درد در مفصل را نشان میدهد توجه کنید. اگر علائم پایداری را تجربه میکنید، با یک پزشک برای تشخیص دقیق و درمان مناسب آن مشورت کنید.
رژیم غذایی سالم داشته باشید
رژیم متعادلی حاوی میوه، سبزیجات، غلات کامل، و پروتئینهای بدون چربی داشته باشید. این کار به تأمین مواد مغذی ضروری برای سلامت مفصل و کلاً سلامتی بدن کمک میکند.
سلامت کلی مفصل را حفظ کنید
ورزشهایی را مرتب انجام دهید که به انعطافپذیری و تقویت مفصل کمک میکنند مانند کشش، تمارین بازه حرکتی، و ورزشهای تقویتی ملایم. به علاوه، سعی کنید زیر نظر یک پزشک، از مکملهای تقویت کننده مفصل نیز استفاده کنید.
عوارض عدم درمان آرتروز مچ پا
اگر آرتروز مچ پا را درمان نکنید، میتواند به عوارض زیر منجر شود:
- درد مزمن: درد مزمن رایجترین عارضه است. این درد میتواند شدید و دائمی شود و کیفیت زندگی فرد را مختل کند.
- محدودیت حرکتی: با پیشرفت آرتروز، بازه حرکتی مچ پا میتواند محدود شود، که راهرفتن یا انجام فعالیتهای روزمره را مشکل میسازد.
- تغییر شکل مفصل: در طول زمان، عدم درمان آرتروز میتواند باعث تغییراتی در شکل و قرارگیری مفصل مچ پا شود که باعث تغییر شکل ظاهری آن میشود.
- آسیب به استخوان: التهاب و فرسودگی مداوم میتواند باعث آسیب به استخوانهای مفصل مچ پا شود.
- عدم ثبات: تضعیف مفصل میتواند منجر به بیثباتی شود و شانس افتادن و آسیب را افزایش دهد.
- کاهش کیفیت زندگی: ترکیب درد، محدودیت حرکتی، و عوارض دیگر میتوانند به شدت کیفیت زندگی فرد را پایین بیاورند.
- بروز خارهای استخوانی: منظور رشد استخوانهایی است که میتوانند در مفصل به دلیل التهاب مداوم ایجاد شوند و میتوانند باعث درد و ناراحتی گردند.
- استئوآرتریت ثانویه: این بیماری میتواند در مفاصل دیگر به دلیل جبران مچ پای درگیر اتفاق بیفتد، که خودش باعث درد و آسیب مفصلی بیشتر میشود.
- اثرات روانشناختی: درد مزمن و کاهش حرکت میتوانند به مشکلات روانشناختی مانند افسردگی و اضطراب نیز منجر شوند.
چشمانداز درمانی آرتروز مچ پا
آرتروز مچ پا را نمیتوان به طور کامل درمان کرد. اما چشمانداز درمانی آن را میتوان به واسطه پیشرفتهای دانش پزشکی و بهبود رویکردهای درمانی مثبت تلقی کرد. با درک بهتر عوامل زمینهای و پیشرفتهای فناوری، پتانسیل زیادی برای بهبود کنترل درد، کاهش التهاب، حفظ کارکرد مفصل، و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به آرتروز مچ پا وجود دارد.
به علاوه، روشهای درمانی نو ظهور مانند تزریقات موضعی و فیزیوتراپی نیز میتوانند نقش مهمی در کاهش علائم و رسیدن به بهبود بلندمدت در آرتروز مچ پا داشته باشند. اما باید دقت داشت که پاسخ به درمان و پیامدهای آن بر حسب شدت بیماری، پاسخ درمانی و عوامل دیگر از فرد به فرد متفاوت خواهد بود. برای همین، داشتن ارتباط منظم با پزشک و رعایت دستورات درمانی توصیه شده برای رسیدن به بهترین نتایج ممکن ضروری است.
سوالات متداول
آیا جراحی برای درمان آرتروز مچ پا ضروری است؟
جراحی شاید زمانی که درمانهای محافظهکارانه در کاهش علائم موفق نباشند یا در موارد شدید آرتروز مچ پا مدنظر قرار گیرند.
ریکاوری پس از جراحی آرتروز مچ پا چقدر طول خواهد کشید؟
زمان ریکاوری بستگی به نوع جراحی انجام شده دارد اما به طور کلی شامل دورهای از عدم تحرک و سپس بازتوانی و فیزیوتراپی میشود.
آیا درمانهای جایگزین یا مکمل برای آرتروز مچ پا وجود دارد؟
اگرچه برخی افراد درمانهای جایگزین مثل طب سوزنی، مراقبتهای کایروپراکتیک، یا درمانهای گیاهی را در مدیریت علائم آرتروز مچ پا موثر دیدهاند، اما شواهد علمی محدودی برای آن وجود دارد.
کاهش وزن چطور به درمان آرتروز مچ پا کمک میکند؟
حفظ وزن در حد سالم فشار را از روی مفصل مچ پا برمیدارد، که به این ترتیب علائم تسکین پیدا کرده و پیشرفت آرتروز مچ پا کند میشود.
آیا اصلاح سبک زندگی به تسکین علائم آرتروز مچ پا کمک میکند؟
اصلاح سبک زندگی مانند انجام ورزش منظم، فعالیتهای ملایم، و کفش مناسب همگی میتوانند به مدیریت علائم و حفظ سلامت مفصل کمک کنند.
آیا آرتروز مچ پا میتواند روی سایر مفاصل بدن اثر بگذارد؟
آرتروز مچ پا اساساً مفصل مچ پا را درگیر میکند اما میتواند اثرات ثانویه روی مفاصل مجاور داشته باشد که دلیلش تغییر در نوع راهرفتن و مکانیک بدن فرد است.
آیا آرتروز مچ پا در افراد جوان هم اتفاق میافتد؟
بله اگرچه خیلی شایع نیست اما آرتروز مچ پا در افراد جوان هم میتواند اتفاق بیفتد؛ دلیلش عواملی مثل آسیب فیزیکی، ژنتیک، یا یک سری بیماری خاص است.
آیا آرتروز مچ پا خود به خود و به مرور زمان بدون درمان بهبود مییابد؟
آرتروز مچ پا نوعی بیماری پیشرونده است و بدون درمان مناسب معمولاً در طول زمان بدتر میشود. اما درمان به موقع و مدیریت درست آن میتواند به کند کردن سیر بیماری و تسکین علائم کمک کند.
آیا آرتروز مچ پا میتواند ارثی باشد؟
درست است که ژنتیک میتواند در بروز آرتروز مچ پا نقش داشته باشد اما صرفاً با عوامل ژنتیکی اتفاق نمیافتد. عوامل دیگری مثل سن، آسیبهای گذشته، و سبک زندگی هم در بروز آن دخیل هستند.
آیا آرتروز مچ پا میتواند به ناتوانی منجر شود؟
در مراحل پیشرفته یا در صورت عدم درمان، آرتروز مچ پا میتواند به طور بالقوه به ناتوانی منجر شود که حرکت فرد و کیفیت زندگی او را مختل میکند. اما درمان بهموقع و مدیریت درست آن میتواند شانس از کارافتادگی را به حداقل برساند یا اساساً مانع از آن شود.
آیا آرتروز مچ پا میتواند کاملاً به صورت قطعی درمان شود؟
آرتروز مچ پا را نمیتوان کامل و قطعی درمان کرد اما اقدامات درمانی مناسب و خود مراقبتی میتوانند به تسکین علائم، کندکردن سیر بیماری و بهبود کلی کارکرد مفصل و کیفیت زندگی کمک کنند.
آیا فیزیوتراپی میتواند علائم آرتروز مچ پا را تشدید کند؟
فیزیوتراپی اساساً بر حسب نیازهای فرد تنظیم شده و زیر نظر یک پزشک متخصص انجام میشود. اگر درست انجام شود قاعدتاً نبایستی آرتروز مچ پا را تشدید کند.