ممکن است هر از گاه وقتی زانوی‌تان را خم یا صاف می‌کنید، یا زمانی که راه می‌روید یا از پله‌ها بالا یا پایین می‌روید، صدای ترق توروق یا از جا درآمدن را بشنوید. پزشکان به این صداهای زانو کریپتوس می‌گویند.
یکی از دلایل صدا دادن یا کریپتوس زانو ابتلا به آرتروز است، البته صدای زانو دلایل بسیار دیگری نیز دارد. اکثر موارد صدا دادن زانو مشکل ساز نیست. اما اگر صدا دادن زانو با درد همراه باشد، بهتر است برای بررسی وضعیت زانوهای‌تان به پزشک مراجعه کنید.
علت صدا دادن زانو
دلایل صدا دادن زانو را در این بخش برای‌تان توضیح می‌دهیم.
آرتروز زانو
احتمال ابتلا به آرتروز در هر سنی وجود دارد، اما آرتروز معمولاً در دهه ششم زندگی و پس از عبور از 50 سالگی شروع می‌شود. آرتروز که با اصطلاح آرتریت فرسایشی نیز شناخته می‌شود، عموماً مفصل‌هایی مانند زانو را درگیر می‌کند که بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند و وزن تحمل می‌کنند.
استرس مکانیکی و تغییرات زیست شیمیایی در بیماری آرتروز با هم ترکیب می‌شوند و غضروف محافظت کننده از مفصل را به مرور زمان متلاشی می‌کنند. ساییدگی غضروف به درد و التهاب دامن می‌زند و مفصل تق تق می‌کند.
اگرچه آرتروز نوع اصلی آرتریت زانو است، احتمال ابتلا به روماتیسم نیز وجود دارد. روماتیسم زمانی بروز می‌یابد که اگرچه هیچ مهاجم خارجی‌ای وجود ندارد، سیستم ایمنی ناسالم موجب ملتهب شدن مفصل‌ها می‌شود.
صدا دادن همراه با درد زانو می‌تواند نشانه ابتلا به آرتروز زانو باشد.
تشکیل حباب در مایع مفصلی
گاز به مرور زمان در ناحیه‌های دور مفصل زانو انباشته می‌شود و در نتیجه حباب‌های بسیار ریزی در مایع مفصلی تشکیل می‌شود. وقتی زانو را خم می‌کنید، بعضی از این حباب‌ها می‌ترکند. ترکیدن حباب‌ها اتفاقی عادی است و هر فردی هر از گاه تجربه‌اش می‌کند. ترکیدن حباب‌های موجود در مایع مفصلی بدون درد است.
پارگی مینیسک
چنانچه فرد زانو را با نیروی شدید ناگهان بچرخاند یا خم کند، احتمال پارگی مینیسک وجود دارد. پارگی مینیسک عوارض زیر را به دنبال دارد:
- احساس گیر کردن یا قفل کردن زانو یا صدا دادن زانو هنگام حرکت دادن مفصل
- درد گاه و بی‌گاه
- خشکی و ورم مفصل
- احساس خالی کردن زانو
- ناتوانی در حرکت دادن زانو در دامنه حرکتی کامل مفصل
آسیب دیدگی غضروف زانو
چنانچه غضروف زانو آسیب ببیند، درد و قفل کردن زانو، راه رفتن، دویدن و فعالیت‌های دیگر را برای بیمار دشوار می‌سازد. درد بارزترین علامت آسیب‌دیدگی غضروف زانو است، البته یکی از نشانه‌های هشدار دهنده دیگری که به اندازه درد شایع است، ورم مکرر زانو است. چون زانو درد دلایل مختلفی دارد، مشخص کردن آسیب غضروف به عنوان علت اصلی زانو درد آسان نیست.
یکی دیگر از علائم اصلی آسیب‌دیدگی غضروف زانو احساس گرفتن یا قفل کردن زانو هنگام حرکت دادن مفصل است. وقتی بیمار زانو را خم می‌کند، احساس می‌کند که مفصل حین حرکت گیر می‌کند. زانو در آسیب دیدگی‌های شدیدتر قفل می‌کند و بیمار نمی‌تواند پا را کاملاً دراز کند.
دیگر علائم آسیب دیدن غضروف زانو عبارت است از:
- صدا و احساس مربوط به ساییدگی یا از جا درآمدن زانو هنگام حرکت دادن مفصل
- خشکی زانو
- کاهش دامنه حرکتی
- ناپایداری زانو
- ورم
- افزایش درد غضروف زانو هنگام بالا و پایین رفتن از پله‌ها
پارگی تاندون کشکک زانو
هنگامی که تاندون کشکک زانو پاره می‌شود، بیمار غالباً پارگی یا از جا درآمدن را حس می‌کند. پارگی تاندون کشکک زانو عموماً درد و ورم را به دنبال دارد و بیمار نمی‌تواند زانو را صاف کند. دیگر علائم پارگی تاندون کشکک زانو عبارتند از:
- فرورفتگی در پایین کاسه زانو در محل پارگی تاندون کشکک زانو
- کبودی
- حساسیت به لمس
- گرفتگی
- چون تاندون دیگر کاسه زانو را به استخوان ساق پا متصل نمی‌کند، کاسه زانو به سمت ران بالا می‌رود.
- به سختی راه رفتن به دلیل خالی کردن زانو
پارگی رباط‌های زانو
رباط‌ها نوارهای بافتی سفتی هستند که استخوان‌های بدن را به هم متصل می‌کنند. مفصل زانو دارای چهار رباط است که احتمال آسیب دیدگی‌شان وجود دارد:
- رباط صلیبی قدامی (ACL): آسیب دیدگی این رباط از سه رباط دیگر زانو شایع‌تر است. رباط صلیبی قدامی استخوان ران را به استخوان ساق پا متصل می‌کند.
- رباط صلیبی خلفی (PCL): این رباط نیز استخوان ران را به استخوان ساق پا در مفصل زانو متصل می‌کند. این رباط جز در تصادف‌های خودرو، به ندرت آسیب می‌بیند.
- رباط جانبی خارجی (LCL): این رباط استخوان ران را به استخوان نازک‌نی متصل می‌کند؛ نازک‌نی یا فیبولا استخوان کوچک‌تر در پایین پا در سمت بیرونی زانو است.
- رباط جانبی داخلی (MCL): این رباط استخوان ران را به استخوان ساق پا در داخل زانو متصل می‌کند.
آسیب دیدگی رباط‌های زانو با علائم زیر همراه است:
- درد: درد غالباً شدید و ناگهانی است.
- شنیدن صدای بلند از جا درآمدن یا در رفتن هنگام آسیب دیدگی
- ورم: ورم ظرف 24 ساعت پس از آسیب دیدگی شروع می‌شود.
- احساس شل شدن مفصل
- بیمار اصلاً نمی‌تواند وزنش را روی زانو بیاندازد یا انداختن وزن روی زانو با درد همراه است.
سندرم پاتلوفمورال (زانوی دوندگان)
سندرم درد پاتلوفمورال (PFPS) اصطلاحی کلی است که برای توصیف درد در جلوی زانو و دور کشکک یا کاسه زانو به کار برده می‌شود. چون سندرم درد پاتلوفمورال در میان ورزشکاران، به‌ویژه ورزشکاران خانم و جوان، شایع است، از این عارضه با اصطلاح زانوی دوندگان یا زانوی پرندگان نیز یاد می‌شود. البته PFPS در میان غیر ورزشکاران نیز مشاهده می‌شود.
شایع‌ترین علامت سندرم درد پاتلوفمورال احساس دردی مداوم و سنگین در جلوی زانو است. درد جلوی زانو معمولاً به تدریج شروع می‌شود و عموماً ناشی از فعالیت است. این درد ممکن است در یک یا هر دو زانو حس شود. دیگر علائم شایع سندرم درد پاتلوفمورال عبارتند از:
- صدای از جا درآمدن یا تق تق زانو هنگام بالا رفتن از پله‌ها یا بلند شدن پس از مدت طولانی نشستن
- احساس درد هنگام ورزش کردن و انجام دادن فعالیت‌هایی مانند بالا رفتن از پله‌ها، دویدن، پریدن یا حرکت اسکات (سرپا نشستن) که مستلزم خم کردن مکرر زانو است.
- احساس درد در جلوی زانو پس از مدت طولانی نشستن با زانوهای خمیده، برای مثال هنگام نشستن روی صندلی هواپیما یا سینما
- درد مربوط به تغییر میزان یا شدت فعالیت، سطح یا تجهیزات ورزشی
جراحی تعویض مفصل زانو
صدا دادن زانو پس از جراحی تعویض مفصل زانو شایع است. برخی بیماران گزارش می‌دهند که صدای تق‌تق یا کلیک را هنگام راه رفتن می‌شنوند.
اگرچه تق تق زانو پس از جراحی تعویض مفصل ناراحت کننده و حتی آزاردهنده است، صدا دادن زانو پس از جراحی عموماً مشکل ساز نیست. حس کردن یا شنیدن صدا از مفصل زانوی تعویض شده پس از جراحی غیرعادی نیست.
در چنین شرایطی معمولاً کافی است که جراح به بیمار دلگرمی بدهد که صدا دادن زانو هیچ خطری ندارد. جراح می‌تواند زانو را معاینه کند و احتمالاً آزمایش‌هایی مانند رادیوگرافی را انجام بدهد تا مطمئن شود که پروتز زانو هیچ مشکلی ندارد.
علائم همراه با صدا دادن زانو
ممکن است صدا دادن زانو با علائم زیر همراه باشد:
- درد و خشکی مفصل
- مشکل در راه رفتن
- ورم کردن زانو
- دردی که صبح‌ها یا پس از نشستن شدیدتر است.
- دردی که با تغییرات جوّی بهتر یا بدتر می‌شود.
- احساس خالی کردن زانو هنگام تحمیل وزن روی زانو
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علاوه بر صدا دادن زانو با شرایط زیر مواجه شدید، بهتر است با پزشک مشورت کنید:
- چنانچه احساس درد داشتید و متوجه ورم کردن زانو شدید.
- اگر نتوانستید مفصل زانو را به راحتی حرکت بدهید.
- چنانچه علائم ظرف چند روز بهبود نیافت.
- اگر درد با مصرف مسکن‌های بدون نسخه بهبود نیافت.
- متوجه بی‌حسی یا تغییر رنگ زانو شدید.
- نتوانستید بایستید یا وزن‌تان را روی زانو بیاندازید.
تشخیص علت صدا دادن زانو
پزشک عمومی معاینه بالینی مفصل زانو را انجام می‌دهد. ممکن است پزشک دستور بدهد آزمایش‌ها و اسکن‌های مختلفی برای بررسی بیشتر یا تأیید تشخیص انجام شود:
- عکس رادیوگرافی
- اسکن MRI
- سی تی اسکن
- اسکن استخوان
- آزمایش آنتی بادی: تست آنتی بادی به این منظور انجام می‌شود که پزشک بررسی کند آیا ابتلا به عارضه‌های خودایمنی مانند روماتیسم می‌تواند علت علائم باشد یا خیر.
- آسپیراسیون یا تخلیه مایع مفصلی: پزشک سوزنی را وارد مفصل می‌کند و نمونه‌ای از مایع مفصلی را برای بررسی بیشتر خارج می‌کند.
درمان صدا دادن زانو
صدا دادن زانو معمولاً بی‌‍ضرر است و به درمان نیاز ندارد. اما اگر صدا دادن زانو با درد یا علائم دیگر همراه باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. درمان صدا دادن زانو به علت اصلی مشکل بستگی دارد. متداول‌ترین روش‌های درمان صدا دادن زانو را در ادامه توضیح می‌دهیم.
دارو
پزشک داروهایی را برای تسکین درد و درمان عارضه‌های دامن‌زننده به زانو درد، مانند نقرس یا روماتیسم تجویز می‌کند. اگر درد شدید باشد، پزشک مسکن‌های قوی‌تری مانند کدئین را تجویز می‌کند. چون عوارض جانبی ناشی از مصرف مسکن‌های قوی بیشتر از مسکن‌های استاندارد است، این مسکن‌ها فقط برای دوره‌ای کوتاه تجویز می‌شوند و پزشک احتمالاً درمان‌های دیگری را برای مدیریت دلایل درد توصیه می‌کند.
فیزیوتراپی
با توجه به این که علت زانو درد چیست و کدام بخش از زانو درد می‌کند، فیزیوتراپی می‌تواند برای تسکین زانو درد مفید باشد. متخصص فیزیوتراپی توصیه‌های خاصی را با توجه به موقعیت منحصربه‌فردتان ارائه می‌دهد.
احتمال دارد فیزیوتراپیست برنامه ورزش‌درمانی خاصی را با توجه به نیازهای ویژه‌تان تهیه کند. بسته به این که علت زانو درد چه باشد، ورزش درمانی ممکن است مدتی طول بکشد.
زانوبند طبی
درمان زانو درد معمولاً با بستن بریس یا زانوبند طبی شروع می‌شود. زانوبندهای طبی مختلفی در بازار وجود دارند. بنابراین بهتر است با متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید تا مناسب‌ترین زانوبند را با توجه به مشکل زانوی‌تان توصیه کنند.
لیزر تراپی
درمان با لیزر کلاس 3B MLS روند درمان زانو درد را تسریع می‌بخشد. زانو درد مزمن انجام فعالیت‌های روزمره را هم دشوار می‌کند، چه برسد به این که بخواهید ورزش کنید یا تمرین‌های سنگین انجام بدهید.
MLS سرواژه «سیستم قفل شده چند موجی» است. بهترین ویژگی‌های لیزرهای پرتوان و کم‌توان در این نوع لیزر درمانی زانو با هم ترکیب می‌شود. لیزر 3B درد و التهاب را کاهش می‌دهد، بدون آن که پوست در طول درمان آسیب حرارتی ببیند.
پژوهش‌های متعدد ثابت کرده است که لیزر درمانی روش مؤثری برای درمان زانو درد است.
شاک ویو تراپی
شاک ویو تراپی (ESWT) برای درمان آسیب‌های عضلانی-اسکلتی (مفصل و عضله)، مانند آسیب دیدگی‌های زانو کاربرد دارد. شاک ویو تراپی می‌تواند درمان بسیار موفقیت آمیزی برای بازیابی عملکرد زانو باشد. علت موفقیت شاک ویو تراپی این است که بافت همبند جای زخم در این روش متلاشی می‌شود و درمان، رشد رگ‌های خونی را برای بازیابی عملکرد عضله و تسهیل فرایند التیام برمی‌انگیزد.
شاک ویو تراپی درمان بسیار مؤثری برای بازیابی عملکرد زانو و تسکین زانو درد به شمار می‌آید. پژوهش‌های علمی حکایت از آن دارد که شاک ویو تراپی درمان کارآمدی برای آرتریت زانو است.
تزریق پی آر پی (PRP)
پلاسمای سرشار از پلاکت یا PRP را می‌توان از خون گرفته شده از خود بیمار در مطب تهیه کرد. یک یا چند ویال خون از بیمار گرفته می‌شود و سپس در سانتریفیوژ چرخانده می‌شود تا پلاسمای با غلظت بالای پلاکت به دست بیاید. پلاسمای سرشار از پلاکت به دست آمده به بخش دردناک بدن بیمار تزریق می‌شود.
وقتی پی آر پی به محل درد یا التهاب تزریق می‌شود، فاکتورهای رشد موجب شروع شدن ساز و کارهای ترمیم طبیعی بدن می‌شوند، در نتیجه بافت آسیب دیده ترمیم و عملکرد عادی بازیابی می‌شود. درد در پی کاهش التهاب تسکین می‌یابد و می‌توانید بدون احساس درد و گرفتگی ناشی از ورم و فشار داخلی حرکت کنید.
پژوهش‌ها حاکی از آن است که تزریق پی آر پی درمان محافظه کارانه و معتبری برای آرتروز زانو است که مزایایی چون کاهش درد، بهبود کیفیت زندگی و عملکرد بهتر در انجام فعالیت‌های روزانه را حتی در بررسی‌های تکمیلی میان مدت شش‌ماهه به دنبال دارد.
تزریق استروئید
تزریق کورتیزون درد و التهاب بخش خاصی از بدن را برطرف می‌کند. کورتیزون عموماً در مفصل‌هایی مانند مچ دست، آرنج، مفصل ران، زانو، شانه، ستون فقرات یا مچ دست تزریق می‌شود. تزریق کورتیزون حتی برای مفصل‌های کوچکی مانند دست یا پا نیز مفید است.
محلول تزریق معمولاً حاوی نوعی داروی کورتیکواستروئیدی و داروی بی‌حسی است. تزریق غالباً در مطب پزشک انجام می‌شود. تعداد تزریق‌هایی که می‌توان در یک سال انجام داد، به دلیل خطر بروز عوارض جانبی محدود است.
پرسش‌های پرتکرار
ورزش به برطرف شدن صدای زانو کمک می‌کند؟
ورزش نقش مهمی در درمان کریپتوس زانو دارد. تقویت تمام عضلات دور زانو مهم‌ترین ورزش برای رفع صدا دادن زانو است.
ماساژ برای برطرف شدن صدای زانو مفید است؟
اگر عدم هم‌ترازی علت صدا دادن زانو باشد، درمان دستی یا کایروپراکتیک ستون فقرات یا مفصل‌ها باعث کاهش صدا دادن زانو می‌شود. همچنین ماساژ بافت‌های عمقی یا ماساژ سایشی عرضی نیز برای رفع صدا دادن زانو توصیه می‌شود.
کدام ویتامین‌ها برای درمان صدا دادن زانو مفیداند؟
وقتی بحث درمان مؤثر صدا دادن مفصل‌ها مطرح می‌شود، به نظر نمی‌آید که مصرف ویتامین‌ها اولویت اول باشد. با این حال ویتامین‌ها عملکرد مفصل را بهبود و درد را تسکین می‌دهند. از مواد مغذی مفید برای مفصل‌ها می‌توان به گلوکوزامین، کندرویتین، MSM، بروملین، کلاژن، ویتامین C، ویتامین D و اسیدهای چرب اُمگا-3 اشاره کرد.
کاهش وزن به درمان صدا دادن زانو کمک می‌کند؟
فشار کمتر به معنای ساییدگی کمتر زانوها و کاهش خطر ابتلا به آرتروز زانو است.
صدا دادن زانو از چه سنی شروع می‌شود؟
احتمال صدا دادن زانو در هر سنی وجود دارد. البته هر چه سن بالاتر می‌رود، صدا دادن زانو نیز شایع‌تر می‌شود.
کمبود کدام ویتامین‌ها و مواد مغذی باعث صدا دادن مفصل‌ها می‌شود؟
گاهی اوقات کمبود ویتامین دی و کلسیم علت صدا دادن زانو و مفصل‌های دیگر است. کم‌آبی بدن نیز می‌تواند علت صدای زانو باشد.
