نوروپاتی دیابتی چیست؟ | علل، علائم، روش های تشخیص و درمان

روش‌های درمانی نوروپاتی دیابتی چیست؟

در حال حاضر، بیماری نوروپاتی دیابتی روش درمان مشخصی ندارد. اما روش‌های درمانی بر موارد زیر تمرکز دارند:

• آهسته کردن روند پیشرفت بیماری
• کمک به تسکین درد
• مدیریت عوارض بیماری و بازگرداندن عملکرد

آهسته کردن روند پیشرفت بیماری

برای پیشگیری و یا به تأخیر انداختن نوروپاتی دیابتی، نگه داشتن دائمی قند خون در محدوده نرمال، بسیار ضروری است. اگر قند خون خود را به درستی مدیریت کنید، حتی ممکن است بعضی از علائم فعلی نوروپاتی شما برطرف شود. پزشک، بر اساس عواملی مانند: سن، مدت زمان ابتلا به دیابت و سلامت کلی بدن شما، بهترین محدوده را برای میزان قند خون شما تعیین می‌کند.

میزان قند خون هر بیمار منحصر به خود اوست. اما، انجمن دیابت آمریکا (ADA) میزان قند خون مناسب را برای اکثر افراد مبتلا به دیابت، به شرح زیر توصیه می‌نماید:

• قند خون ناشتا، بین ۸۰ تا ۱۳۰ میلی گرم در دسی لیتر (۴.۴ و ۷.۲ میلی مول در لیتر)
• ۲ ساعت بعد از غذا، کمتر از ۱۸۰ میلی‌ گرم در دسی لیتر(۱۰ میلی مول در لیتر)

ADA به طور کلی قندخون (مرتبط با آزمایش A1C) ۷ درصد و یا کمتر را برای اکثر افراد مبتلا به دیابت را توصیه می‌نماید.

پزشکان توصیه می‌کنند که بهتر است میزان قند خون افراد جوان مبتلا به دیابت، کمی پایین‌تر باشد و افراد مسن، که دارای سایر مشکلات سلامتی هستند و بیشتر در معرض خطر افت قند خون هستند، کمی بالاتر باشد. سطوح قند خون هدف برای زمان ناشتا به شرح زیر توصیه می‌شود:

• بین ۸۰ تا ۱۲۰ میلی گرم در دسی لیتر (۴.۴ و ۶.۷ میلی مول در لیتر) برای افراد زیر ۵۹ سال، که هیچ بیماری دیگری نداشته باشند.
• بین ۱۰۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌ لیتر (۵.۶ و ۷.۸ میلی‌مول در لیتر) برای افراد بالای ۶۰ سال و یا  افرادی که سایر بیماری‌ها از جمله بیماری قلبی، ریوی یا کلیوی دارند.

راه‌های دیگر برای جلوگیری از بدتر شدن نوروپاتی دیابتی و یا کاهش احتمال ابتلا به آن، عبارت‌اند از: کنترل فشار خون، حفظ وزن مناسب و انجام فعالیت بدنی منظم است.

تسکین درد

داروهای مسکن تجویزی زیادی برای تسکین درد‌های عصبی مرتبط با دیابت در دسترس است؛ اما این داروها در همه بیماران به یک اندازه مؤثر نیستند. قبل از مصرف هر یک از این داروهای مسکن با پزشک خود، در مورد فواید و عوارض جانبی این داروها مشورت نمایید تا بتوانید بهترین دارو را برای درد عصبی خود انتخاب کنید.

دارو‌های تسکین دهنده درد شامل موارد زیر است:

• داروهای ضد تشنج. بعضی از داروهایی که برای درمان اختلالات تشنج (صرع) تجویز می‌شوند، برای کاهش درد‌های عصبی نیز مفید هستند. انجمن دیابت آمریکا (ADA)، توصیه می‌کند که بهتر است درمان را با داروی پرگابالین (لیریکا) آغاز کرد. داروی گاباپنتین (Gralise ،Neurontin) نیز مفید است. این داروها ممکن است عوارض جانبی مانند: خواب آلودگی، سرگیجه و تورم در دست‌ها و پاها داشته باشند.
• داروهای ضد افسردگی. مصرف بعضی از داروهای ضد افسردگی، درد‌های عصبی را کاهش می‌دهند. داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای می‌توانند به کاهش درد‌های عصبی خفیف تا متوسط کمک کنند. بعضی از این داروها عبارت‌ند از: آمی تریپتیلین، نورتریپتیلین (Pamelor) و دزیپرامین (Norpramin). عوارض جانبی این داروها، ممکن است کمی آزاردهنده باشند مثلاً خشکی دهان، خواب آلودگی، مشکل در تمرکز کردن و یبوست. این داروها همچنین ممکن است در هنگام تغییر وضعیت بدن، مثلاً از حالت دراز کشیدن به ایستاده (افت فشار خون ارتواستاتیک)، سرگیجه ایجاد نمایند.

داروهای دیگری که می‌توانند به کاهش دردهای عصبی کمک کنند و عوارض جانبی کمتری دارند، نوعی از داروهای ضد افسردگی به عنوان مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین (SNRIs) هستند. ADA، داروی دولوکستین (Cymbalta, Drizalma Sprinkle) را برای درمان توصیه می‌کند.

داروی دیگری که ممکن است مفید باشد ونلافاکسین (Effexor XR) است. عوارض جانبی این دارو، شامل حالت تهوع، خواب آلودگی، سرگیجه، کاهش اشتها و یبوست است.

گاهی برای درمان درد‌های عصبی، ممکن است یک داروی ضد افسردگی را همراه  با یک داروی ضد تشنج تجویز کنند. همچنین، این داروها را می‌توان با داروهای مسکن بدون نسخه‌ای که در دسترس هستند استفاده کرد. به عنوان مثال، درد عصبی شما ممکن است با مصرف استامینوفن (تیلنول و …) یا ایبوپروفن (ادویل، موترین IB و …) همراه با با لیدوکائین (یک ماده بی‌حس کننده) تسکین پیدا کند.

مدیریت عوارض و بازیابی عملکرد

برای مدیریت عوارض نوروپاتی دیابتی، ممکن است به مراقبت متخصصان مختلف نیاز داشته باشید. به طور مثال متخصص اورولوژیست، برای رفع مشکلات دستگاه ادراری و متخصص قلب و عروق، برای پیشگیری و درمان عوارض قلبی عروقی.

روش درمانی که شما نیاز دارید بستگی به عوارض مرتبط با نوروپاتی دیابتی شما دارد:

• مشکلات دستگاه ادراری. به دلیل این‌ که بعضی از داروها در عملکرد مثانه اختلال ایجاد می‌کنند، پزشک شما ممکن است دستور قطع مصرف دارو را داده و یا دارو را تغییر دهد. رعایت یک برنامه دقیق، برای ادرار کردن هر چند ساعت یک‌بار، در حالی که فشار ملایمی به ناحیه مثانه (ناحیه زیر ناف) وارد می‌کنید، بعضی از مشکلات مثانه را رفع می‌کند. البته اگر مثانه به دلیل نوروپاتی دیابتی، آسیب دیده باشد، ممکن است برای خارج کردن ادرار از مثانه، نیاز به استفاده از روش‌های دیگری مانند سوندگذاری داشته باشید.
• مشکلات گوارشی. برای تسکین علائم خفیف فلج معده (گاستروپارزی)، مانند: سوء هاضمه، آروغ زدن، تهوع و یا استفراغ، غذا خوردن در وعده‌های کوچکتر و مکرر می‌تواند مفید باشد. ایجاد تغییر در رژیم غذایی و داروهای مصرفی ممکن است به تسکین گاستروپارزی، اسهال، یبوست و حالت تهوع کمک کند.
• افت فشار خون در حالت ایستاده (افت فشار خون ارتواستاتیک).  ایجاد تغییرات ساده در شیوه زندگی، مانند ترک کردن الکل، نوشیدن آب فراوان و آرام بلند شدن از حالت نشسته، می‌تواند به درمان این عارضه کمک نماید. اگر در هنگام خوابیدن، سر خود را در سطح بالاتری از بدن قرار دهید، این کار از بالا رفتن فشار خون در هنگام شب جلوگیری می‌کند. پزشک، همچنین ممکن است پوشیدن لباس‌های فشاری برای شکم و ران‌های شما (بانداژ شکم، گن و یا جوراب ساق بلند) را توصیه کند. برای درمان افت فشار خون ارتواستاتیک، ممکن است که چندین دارو تجویز شود.
• مشکلات جنسی. داروهایی وجود دارند که به صورت خوراکی و یا تزریقی برای بهبود عملکرد جنسی تجویز می‌شوند، اما این داروها برای همه افراد به یک اندازه مؤثر نیستند و برای بعضی افراد خطرناک هستند. استفاده از دستگاه‌های وکیوم مکانیکی می‌تواند جریان خون را در آلت تناسلی آقایان افزایش دهد. زنان نیز می‌توانند از روان کننده‌های واژن، استفاده نمایند.

 شیوه زندگی و درمان‌های خانگی

 اقدامات زیر می‌تواند به شما در داشتن احساس بهتر و کاهش خطر ابتلا به نوروپاتی دیابتی کمک نماید:

• به طور منظم فشار خون خود را کنترل کنید. اگر به دیابت مبتلا باشید و فشار خون شما نیز بالا باشد، بیشتر در معرض خطر عوارض هستید. سعی کنید فشار خون خود را در محدوده‌ای که پزشک شما توصیه کرده نگه دارید و حتماً در هر بار مراجعه به مطب، فشار خون خود را چک کنید.
• غذاهای سالم و مفید مصرف کنید. رژیم غذایی متعادلی را رعایت کنید که از انواع غذاهای سالم، به ویژه سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل تشکیل شده باشد. برای حفظ وزن مناسب، به اندازه غذا بخورید.
• هر روز فعالیت داشته باشید. ورزش کردن موجب کاهش قند خون، بهبود جریان خون و حفظ سلامت قلب می‌شود. می‌توانید در هفته ۱۵۰ دقیقه فعالیت هوازی متوسط و یا ۷۵ دقیقه، ترکیبی از ورزش متوسط و شدید را انجام دهید. بهتر است بعد از هر ۳۰ دقیقه نشستن، کمی فعالیت کنید. قبل از شروع برنامه‌های ورزشی با پزشک و یا فیزیوتراپیست خود مشورت کنید. اگر حس در پاهایتان کم شده است، ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، از سایر ورزش‌ها برای شما ایمن‌تر است. اگر در پاهای خود، آزردگی و یا زخم دارید، ورزش‌هایی را انجام دهید که بر روی پای آسیب دیده شما، فشار وارد نکند.
• سیگار نکشید. مصرف انواع مختلف محصولات تنباکو، باعث می‌شود که گردش خون در پاهای شما ضعیف شود و مشکلاتی در بهبودی شما ایجاد گردد. اگر محصولات تنباکو مصرف می‌کنید، با پزشک خود در مورد راه‌های ترک آن‌ها مشورت کنید.

درمان‌های جایگزین

درمان‌های جایگزین زیادی وجود دارند که می‌توانند همراه با مصرف دارو و یا به تنهایی در تسکین دردهای عصبی کمک کنند. اما لازم است که قبل از استفاده از هر نوع درمان جایگزین و یا مکمل‌های غذایی با پزشک خود مشورت کنید تا مطمئن شوید که هیچ گونه تداخلی با درمان‌های دیگر شما نداشته باشد.

برای درمان نوروپاتی دیابتی، می‌توانید موارد زیر را امتحان کنید:

• کپسایسین. پماد موضعی کپسایسین، در بعضی افراد دردهای عصبی را کاهش می‌دهد. کپسایسین ممکن است عوارض جانبی مانند احساس سوزش و التهاب پوستی داشته باشد.
• آلفا لیپوئیک اسید. این ماده، یک آنتی اکسیدان قوی است که در بعضی غذاها وجود دارد و به تسکین علائم دردهای عصبی در بعضی بیماران کمک می‌کند.
• استیل ال کارنیتین. این ماده، به طور طبیعی در بدن ساخته می‌شود و به عنوان مکمل غذایی نیز در دسترس بوده و می‌تواند درد‌های عصبی را در بعضی افراد کاهش دهد.
• تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS). این روش درمانی از رسیدن سیگنال‌های درد به مغز جلوگیری می‌کند. درمان TENS، از طریق الکترودهای کوچکی که روی پوست قرار می‌گیرد، امواج الکتریکی کوچکی را به مسیرهای عصبی خاصی ارسال می‌نماید. با این‌ که TENS یک درمان بی‌خطر و بدون درد است، اما برای همه افراد و یا برای همه انواع دردهای عصبی مفید نیست.
• طب سوزنی. طب سوزنی هیچ عارضه جانبی نداشته و ممکن است که به تسکین درد نوروپاتی کمک کند. لازم به ذکر است که با طب سوزنی ممکن است تسکین فوری را احساس نکنید و به بیش از یک جلسه درمان نیاز داشته باشید.

عوارض عدم درمان به موقع

اگر نوروپاتی دیابتی درمان نشود، عوارض احتمالی آن عبارتند از:

• مشکلات مثانه. در بعضی موارد نوروپاتی دیابتی اعصاب مثانه آسیب می‌بیند و در هنگام پر شدن مثانه از ادرار، اعصاب مثانه دیگر به طور طبیعی عمل نمی‌کنند. این امر باعث می‌شود که مثانه نتواند ادرار را به طور کامل تخلیه نماید. در نتیجه، مقداری از ادرار در مثانه باقی می‌ماند و یا بی‌اختیار تخلیه می‌شود. این عارضه ممکن است باعث بروز عفونت‌های دستگاه ادراری شود.
• اختلال نعوظ (ED). اگر نوروپاتی بر اعصابی که نعوظ را کنترل می‌کنند تأثیر بگذارد، ممکن است اختلالاتی بوجود بیاورد. در نتیجه بیمار در ایجاد و یا حفظ حالت نعوظ مشکل پیدا خواهد کرد. البته این مشکل معمولاً بر میل جنسی تأثیری ندارد.
• اسهال و یبوست. اگر اعصاب کنترل کننده روده کوچک آسیب ببینند، دچار اسهال می‌شوید. این حالت اسهال بیشتر در شب‌ها رخ می‌دهد. همچنین ممکن است که به دلیل آسیب رسیدن به اعصاب روده، دچار یبوست شوید.
• کند شدن هضم غذا در معده (گاستروپارزی). در مواردی که اعصاب معده آسیب ببینند، معده ممکن است که توانایی انتقال غذا، به داخل روده کوچک را از دست بدهد و این امر موجب بروز نفخ و استفراغ شود. این مشکل، سرعت جذب غذا توسط بدن را نیز تغییر می‌دهد و تطبیق دوزهای انسولین را با وعده‌های غذایی سخت‌تر می‌نماید.
• سرگیجه در هنگام ایستادن. اگر اعصاب قلب تحت تأثیر نوروپاتی دیابتی قرار بگیرند ممکن است برای کمک به قلب در حفظ فشار خون طبیعی در هنگام ایستادن به طور صحیح عمل نکنند. در نتیجه، ممکن است در هنگام ایستادن احساس سرگیجه نمایید و یا حتی غش کنید.
• اختلالات بینایی. اعصاب بینایی نیز ممکن است تحت تأثیر نوروپاتی قرار بگیرند و به رتینوپاتی مبتلا شوید. این عارضه، با ایجاد تغییراتی در عروق خونی شبکیه آغاز می‌شود. شبکیه، بافت حساس به نور است که در پشت چشم قرار دارد. گاهی عروق خونی شبکیه ممکن است متورم شوند و یا از آن‌ها مایع نشت کند و یا ممکن است که رگ‌های خونی جدیدی در سطح شبکیه رشد کند. با گذشت زمان این عارضه ممکن است باعث از دست دادن بینایی شود. پزشک متخصص چشم، می‌تواند با ایجاد سوختگی‌های کوچک به وسیله اشعه لیزر و بستن رگ‌های خونی، رتینوپاتی را درمان کند. این عمل، مانع از رشد و نشت عروق خونی می‌گردد. در بعضی موارد، یک و یا چند عصبی که چشمان شما را به طور هماهنگ حرکت می‌دهند، به دلیل قطع شدن جریان خون، مانند هنگام سکته، کارایی خود را از دست می‌دهند. و این امر می‌تواند باعث دوبینی شود. همچنین، آسیب رسیدن به اعصابی که قطر مردمک چشم را کنترل می‌کنند، باعث می‌شود که چشم‌ها در نور کم، به خوبی نبینند.
• از دست دادن علائم قند خون پایین. ممکن است به دلیل نوروپاتی دیابتی، علائم هشدار دهنده افت قند خون، مانند احساس لرزش یا سرگیجه در شما ایجاد نشود. این یعنی، شما دچار افت قند خون شده‌اید، اما خودتان نمی‌دانید.
• آسیب دیدگی کف و ساق پا. وارد شدن آسیب‌های عصبی، به خصوص در ناحیه پاها، ممکن است منجر به قطع عضو شود.

روش‌های پیشگیری نوروپاتی دیابتی چیست؟

برای پیشگیری از نوروپاتی دیابتی لازم است که دیابت خود را با کنترل صحیح میزان قند خون و کنترل فشار خون و کلسترول به درستی مدیریت کنید.

همچنین باید اقدامات زیر را برای جلوگیری از نوروپاتی دیابتی انجام دهید:

• یک برنامه ورزشی صحیح داشته باشید تا از نظر بدنی فعال بمانید.
• یک برنامه غذایی برای کنترل دیابت خود داشته باشید.
• برای ترک سیگار کمک بگیرید.
• مصرف نوشیدنی‌های الکلی را به یک نوشیدنی در روز، محدود کنید.
• داروهای دیابت و سایر داروهایی که پزشکتان تجویز کرده را مصرف کنید.

جمع بندی

نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی است که افراد مبتلا به دیابت را درگیر می‌نماید. اگر قند خون بیمار مبتلا به دیابت در یک مدت طولانی بالا باشد، این امر ممکن است باعث نوروپاتی دیابتی شود. شایع‌ترین نوع نوروپاتی دیابتی، بر پاهای بیمار تأثیر می‌گذارد. برای کمک به شما در کنترل نوروپاتی دیابتی و کاهش سرعت پیشرفت این بیماری پزشکان حرفه‌ای، در کلینیک ما برای ارائه کمک و راهنمایی‌های تخصصی در دسترس هستند.

سؤالات متداول

چه مدت طول می‌کشد تا نوروپاتی دیابتی ایجاد شود؟

مشکلات عصبی قابل توجه ناشی از نوروپاتی دیابتی در ۱۰ سال اول پس از تشخیص دیابت ایجاد می‌شود.

علائم نوروپاتی دیابتی در چه زمانی شروع می‌شود؟

علائم این بیماری معمولاً 10 تا 20 سال بعد از تشخیص اولیه دیابت ایجاد می‌شود.

چه غذاهایی را باید برای نوروپاتی دیابتی بخورم؟

برای نوروپاتی دیابتی باید غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان، فیبر و چربی‌های سالم بخورید. این غذاها شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین بدون چربی، آجیل و دانه‌ها است.

از چه غذاهایی در نوروپاتی دیابتی اجتناب کنم؟

افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی باید از خوردن غذاهای حاوی قند، چربی‌های اشباع و ترانس و نمک پرهیز کنند. این غذاها شامل تنقلات فرآوری شده، نوشیدنی‌های شیرین، غذاهای سرخ شده و چرب و غذاهای پر نمک است.

آیا انسولین درمانی می‌تواند به مدیریت نوروپاتی دیابتی کمک کند؟

انسولین می‌تواند حالت پروتئین میلین را تغییر دهد.

مصرف چه مقدار ویتامین B12 برای نوروپاتی لازم است؟

دوز مورد نیاز ویتامین B12 برای نوروپاتی در بزرگسالان شامل: روزی ۱۰۰۰ میکروگرم و به مدت ۵ روز است و برای کودکان، هفته‌ای ۱۰۰۰ میکروگرم به مدت پنج هفته است.

آیا ممکن است کودکان نوروپاتی دیابتی داشته باشند؟

بله. قند خون بالا ممکن است به رگ‌های خونی که اعصاب کودک را تغذیه می‌کنند آسیب برساند.

تفاوت بین نوروپاتی محیطی و نوروپاتی پروگزیمال چیست؟

نوروپاتی محیطی، انتهای اعصاب کف پا، ساق پا، دست و بازو را درگیر می‌کند، ولی نوروپاتی پروگزیمال بر اعصاب ران، باسن، لگن یا ساق پا تأثیر می‌گذارد.

آیا مصرف ویتامین D می‌تواند به بهبود نوروپاتی دیابتی کمک کند؟

در تحقیقات گزارش شده است که مکمل ویتامین D اثرات مفیدی بر درد نوروپاتیک دارد و از تخریب بیشتر سلول‌های عصبی جلوگیری می‌کند.

آیا نوشیدن قهوه برای نوروپاتی مضر است؟

کافئین موجود در قهوه محرکی است که با سیگنال‌های عصبی تداخل ایجاد کرده و علائم نوروپاتی محیطی را بدتر می‌کند. این امر شامل نوشیدنی‌هایی مانند چای و نوشیدنی‌های انرژی زا نیز می‌شود. اگر نوروپاتی محیطی دارید، بهتر است مصرف کافئین را کم کنید.

آیا چای سبز برای نوروپاتی مفید است؟

چای سبز ممکن است علائم حسی را در نوروپاتی محیطی ناشی از اگزالی پلاتین بهبود ببخشد.

آیا نوروپاتی دیابتی با گذشت زمان بدتر می‌شود؟

بله، اگر قند خون به درستی مدیریت نشود یا عوامل دیگری مانند فشار خون و کلسترول کنترل نشود و یا بیمار سیگار بکشد، آسیب‌های عصبی شدیدتر شده و نوروپاتی دیابتی به مرور زمان بدتر می‌شود.

کدام ویتامین برای نوروپاتی دیابتی بهتر است؟

ویتامین B12 که در بعضی غذاها وجود دارد به عملکرد صحیح اعصاب و تولید گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند. افرادی که ویتامین B12 کافی دریافت نمی‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به نوروپاتی و سایر مشکلات سیستم عصبی هستند.

آیا نوروپاتی دیابتی می‌تواند بر سایر قسمت‌های بدن تأثیر بگذارد؟

بله، نوروپاتی دیابتی می‌تواند بر هر یک از اعصاب محیطی از جمله اعصاب بازو، دست و سر تأثیر بگذارد و علائمی مانند سردرد یا درد صورت ایجاد کند.

آیا افرادی که دیابت ندارند، به نوروپاتی دیابتی مبتلا می‌شوند؟

با این‌ که این یک امر نادر است، اما مواردی گزارش شده است که نشان می‌دهد افرادی که دیابت نداشته‌اند، به دلیل سایر بیماری‌های زمینه‌ای، علائمی شبیه نوروپاتی دیابتی در آن‌ها ایجاد شده است.

آیا استفاده از جوراب‌های فشاری، می‌تواند به مدیریت علائم نوروپاتی دیابتی کمک کند؟

جوراب‌های فشاری یکی از وسایل لازم، برای مدیریت نوروپاتی دیابتی هستند. اگر گردش خون ضعیف و مشکلات عصبی دارید، پوشیدن این جوراب‌ها مفید است. اگر دچار آسیب عصبی یا نوروپاتی شده‌اید نیز جوراب‌های فشاری حساسیت عصبی را بهبود می‌بخشند.

آیا تحقیقات برای درمان نوروپاتی دیابتی ادامه دارد؟

بله، تحقیقات مداوم در مورد درمان نوروپاتی دیابتی، شامل مطالعاتی بر روی داروها و روش‌های درمانی است که به مدیریت علائم و یا جلوگیری از آسیب بیشتر عصبی کمک می‌کنند.

هر چند وقت یک‌ بار باید، پاهای افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی توسط یک پزشک معاینه شود؟

افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی، باید حداقل سالی یک بار برای بررسی پاهای خود به پزشک مراجعه کنند، اما اگر مشکلات پا دارند یا علائم نوروپاتی قابل‌توجهی را تجربه می‌نمایند، باید برای بررسی تغییرات و نشانه‌های آسیب، زودتر معاینه شوند.