ضعف عضلات عارضهای است که سبب میشود قدرت و توانایی عضلات جهت ایجاد نیرو کاهش پیدا کند. این عارضه میتواند در اثر عواملی مانند عدم تحرک جسمانی، عارضههای عصبی، عدم تعادل هورمونها و افزایش سن ایجاد شود. علائم ضعف عضلات شامل دشواری در انجام فعالیتهایی که نیاز به قدرت دارند، خستگی، گرفتگی عضلانی و ضعف عمومی میباشد. روشهای درمان ضعف عضلات شامل رفع عامل اصلی بروز این عارضه از طریق فیزیوتراپی، ورزش و درمان پزشکی میباشد. تشخیص علائم و استفاده از روش مناسب درمانی میتواند به بهبود قدرت عضلانی و کیفیت زندگی کمک کند.
علت ضعف عضلات چیست؟
در پاسخ به این سوال که علت ضعف عضلات و خستگی چیست بایستی توجه شود که عوامل مختلفی میتوانند سبب بروز این عارضه شوند. این عوامل شامل:
عدم تحرک جسمانی
عدم فعالیت جسمانی یکی از دلایل اصلی ضعف عضلات میباشد. عدم تحرک و ورزش از فعالیت عضلات جلوگیری کرده و سبب استفاده نکردن از عضلات و بروز آتروفی عضلانی میشود. آتروفی عضلانی زمانی بروز میکند که تارهای عضلانی در اثر عدم تحریک کافی، تخریب شوند. در این حالت، عضلات ضعیفتر شده و از توانایی کمتری جهت تولید نیرو بهرهمند میشوند و برای انجام امور روزانه دچار مشکل میشوند. تحرک جسمانی مداوم شامل ورزشهای هوازی، تمارین قدرتی و حرکات مربوط به افزایش انعطافپذیری برای حفظ قدرت و عملکرد عضلانی الزامی است. بهکارگیری حرکات در امور روزانه و استفاده از راهنمایی متخصص در این زمینه میتواند به جلوگیری یا رفع ضعف عضلات ناشی از عدم تحرک کمک کند.
افزایش سن
از دست دادن مقداری از توده عضلانی و ضعف عضلات در اثر افزایش سن طبیعی است. به این حالت سارکوپنی گفته میشود. امکان دارد شخص تا پیش از 60 یا 70 سالگی متوجه بروز این عارضه نشود. سارکوپنی میتواند در اثر عارضههای دیگر که باعث عدم تحرک شخص میشوند نیز بروز کند.
مشکلات مرتبط با تغذیه
مشکلات مرتبط با کمبود مواد مغذی میتواند در اثر نرسیدن مواد مغذی و ضروری مورد نیاز برای سلامت عضلات سبب ضعف عضلات شود. عدم مصرف مقادیر کافی پروتئین میتواند منجر به تحلیل و ضعف عضلات شود. کمبود ویتامین D نیز میتواند سبب ضعف عضلات و افزایش احتمال زمین خوردن بشود. کمبود ویتامین D در بروز آسیب عصبی و ضعف عضلات موثر است. عدم مصرف مقادیر کافی منیزیم میتواند منجر به گرفتگی و اختلال در عملکرد عضلات شود. عدم تعادل الکترولیت در بروز اختلال در روند انقباض عضلات تاثیر دارد. کمبود آهن میتواند سبب کاهش انتقال اکسیژن به عضلات و ضعف عضلانی و خستگی شود. درمان مشکلات مرتبط با کمبود مواد مغذی شامل رفع عامل اصلی کمبود و استفاده از رژیم غذایی متعادل یا مکملهای غذایی جهت دریافت مقادیر کافی مواد مورد نیاز بدن جهت حفظ سلامت عضلات میباشد.
عدم تعادل هورمونها
عدم تعادل هورمونها میتواند با اختلال در عملکرد طبیعی دستگاه غدد درونریز بدن سبب بروز ضعف عضلات شود. عارضههایی مانند پرکاری و کمکاری تیروئید، نارسایی غدد فوق کلیوی یا بارداری میتوانند سبب ایجاد این عارضه شوند. در بیماری پرکاری تیروئید، امکان دارد ترشح بیش از حد هورمون تیروئید سبب ایجاد ضعف شود. بیماری کمکاری تیروئید نیز میتواند سبب سفتی و ضعف عضلات شود. نارسایی غدد فوق کلیوی در بروز ضعف عضلات و خستگی ناشی از تولید ناکافی کورتیزول موثر است. عارضههای مرتبط با هورمونها مانند دیابت و سندروم کوشینگ نیز میتوانند سبب بروز ضعف عضلات شوند.
مصرف دارو
برخی از داروها میتوانند به عنوان عوارض جانبی سبب بروز ضعف عضلات شوند. این داروها شامل:
- کورتیکواستروئید: مصرف بلندمدت داروهای کورتیکو استروئید مانند پردنیزون میتواند سبب ضعف و تحلیل عضلانی شود.
- استاتین: داروهای استاتین مورد استفاده برای کاهش سطح کلسترول میتوانند سبب درد و ضعف عضلانی و در موارد نادر سبب بروز عارضه شدید به نام رابدومیولیز شوند. این عارضه سبب تخریب عضلات میشود.
- داروهای ضد تنشج: برخی از داروهای ضد تشنج که برای درمان تشنج استفاده میشوند میتوانند سبب خستگی و ضعف عضلات شوند.
عفونت
عفونتهایی که باعث بروز ضعف عضلات میشوند شامل:
- عفونتهای ویروسی: برخی از عفونتهای ویروسی مانند آنفولانزا میتوانند تحت عنوان علائم سیستمیک، سبب خستگی و ضعف عضلات شوند.
- عفونتهای باکتریایی: برخی از عفونتهای باکتریایی مانند بیماری لایم میتوانند سبب بروز درد و ضعف عضلانی شوند.
اختلالهای خودایمنی
اختلالهای خودایمنی که میتوانند سبب ضعف عضلات شوند شامل:
- آرتریت روماتوئید: این عارضه میتواند سبب التهاب و آسیبدیدگی مفاصل و در نهایت باعث ضعف عضلات و کاهش قابلیت حرکتی شود.
- بیماری لوپوس اریتماتوز سیستمیک: این بیماری جزو بیماریهای خودایمنی است که میتواند بر قسمتهای مختلف بدن شامل عضلات اثر گذاشته و سبب خستگی و ضعف عضلات شود.
بیماریهای مزمن
بیماریهای مزمن که میتوانند سبب ضعف عضلات شوند شامل:
- بیماری مزمن کلیه: این بیماری میتواند باعث عدم تعادل الکترولیتها و مواد معدنی و در نهایت خستگی و ضعف عضلانی شود.
- نارسایی قلبی: در اثر این عارضه، کاهش توانایی پمپاژ قلب میتواند سبب بروز مشکل در جریان خون و انتقال اکسیژن به عضلات و بروز خستگی و ضعف عضلانی شود.
- بیماریهای تنفسی: عارضههایی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه میتوانند بر تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن اثر گذاشته و در اثر کاهش میزان اکسیژن، سبب ضعف عضلات شوند.
آسیبدیدگی عضلات
عوامل مختلفی میتوانند سبب آسیبدیدگی عضلات شوند. مهمترین این عوامل، آسیبدیدگیهایی مانند آسیبهای ورزشی، کشیدگی و پیچخوردگی عضله میباشند. در هر نوع آسیب عضلانی، خونریزی از تارهای عضلانی آسیبدیده در داخل عضله و سپس ورم و التهاب بروز میکنند. در این حالت قدرت عضله کاهش یافته و استفاده از عضله سبب بروز درد میشود. درد موضعی یکی از علائم اصلی آسیب عضلانی میباشد ولی در این حالت ضعف نیز ایجاد شود.
مصرف الکل و سیگار
مصرف بلندمدت الکل میتواند سبب ضعف عضلات شانه و لگن شود. مصرف سیگار نیز به طور مستقیم سبب تضعیف عضلات میشود. سیگار کشیدن باعث تنگ شدن سرخرگها و بروز بیماری سرخرگ محیطی خواهد شد.
سوء مصرف کوکائین و دیگر مواد مخدر سبب بروز ضعف عضلانی قابل توجه میشود.
اختلالهای مرتبط با خواب
مشکلاتی که در بروز اختلال یا کاهش میزان خواب موثر هستند میتوانند منجر به افزایش خستگی عضلانی شوند. این مشکلات شامل:
- بیخوابی
- اضطراب
- افسردگی
- درد مزمن
- سندروم پای بیقرار
- تغییر شیفت کاری
- نخوابیدن کودک در طول شب
اختلالهای عصبی
برخی از اختلالهای عصبی که میتوانند سبب ضعف عضلات شوند عبارتاند از:
- ام اس: بیماری ام اس یک بیماری خودایمنی مزمن است که بر سیستم مرکزی عصبی شامل مغز و طناب نخاعی اثر میگذارد. این بیماری سبب بروز اختلال در ارتباط بین اعصاب و عضلات شده و منجر به خستگی و ضعف عضلانی میشود.
- دیستروفی عضلانی: دیستروفی عضلانی به گروهی از اختلالهای ژنتیکی گفته میشود که سبب بروز ضعف و تخریب پیشرونده عضلات میشوند. این بیماری بر ساختار و عملکرد عضلات اثر گذاشته و منجر به کاهش تدریجی قدرت میشود.
- نوروپاتی محیطی: این عارضه بر اعصاب محیطی اثر میگذارد و سبب ضعف، بیحسی و احساس گزگز در عضلات میشود. امکان دارد این عارضه در اثر عوامل مختلفی مانند دیابت، عفونت و بیماری خودایمنی ایجاد شود.
- بیماری پارکینسون: این بیماری بر سیستم عصبی مرکزی اثر گذاشته و میتواند منجر به سفتی و ضعف عضلات شود.
- اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS): اسکلروز جانبی آمیوتروفیک یک عارضه پیشرونده و تخریبکننده اعصاب است و بر اعصابی که عضلات ارادی را کنترل میکنند اثر گذاشته و منجر به ضعف عضلات و در نهایت فلج میشود.
دلایل نادر
در صورتی که ضعف عضلات در اثر هیچ یک از عوامل فوق ایجاد نشده باشد امکان دارد پزشک تشخیص دهد که برخی از دلایل نادر سبب بروز ضعف عضلات شده باشند.
دلایل نادر ضعف عضلات شامل:
- بیماری آدیسون: بیماری آدیسون یک عارضه نادر است که به کمکاری غده فوق کلیوی مربوط میشود. امکان دارد خستگی عضلانی یکی از علائم اولیه این بیماری باشد.
- درماتومیوزیت: درماتومیوزیت یک عارضه التهابی عضلانی است که میتواند سبب سفتی، درد و ضعف عضلانی شود.
- پلی میوزیت: این عارضه معمولا سبب بروز ضعف در عضلات در قسمتهایی مانند لگن، رانها، گردن و شانه میشود.
- آرتریت روماتوئید: آرتریت روماتوئید یک اختلال مزمن التهابی خودایمنی است که بر پوشش عضلات اثر میگذارد. این عارضه معمولا بر دستها و پاها تاثیر خواهد گذاشت.
- سارکوئیدوز: این عارضه التهابی معمولا بر ریه و غدد لنفاوی اثر گذاشته و باعث ایجاد توده غیر طبیعی از بافت میشود.
- پرکاری ثانویه تیروئید: این عارضه معمولا بر اندام تحتانی بدن اثر گذاشته و سبب درد استخوان و عضلات میشود.
- دیستروفی عضلانی بکر: این اختلال ژنتیکی معمولا در مردان و افراد جوانتر ایجاد شده و منجر به ضعف پیشرونده و سریع عضلانی میشود.
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک: این عارضه که به نام لوپوس نیز شناخته میشود، میتواند بر بخشهای مختلف بدن شامل مفاصل، مغز، قلب و ریهها اثر بگذارد. ضعف عضلانی یکی از علائم شایع این عارضه محسوب میشود.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت وجود ضعف مداوم عضلانی بایستی به پزشک مراجعه شود. با وجود این که ضعف خفیف و موقتی عضلات میتواند در اثر عواملی مانند خستگی یا فعالیت شدید ایجاد شود، در برخی از شرایط بایستی به پزشک مراجعه شود. در مواقع زیر شخص بایستی به پزشک مراجعه کند:
- ضعف عضلات شدید و ناگهانی: در صورت کاهش ناگهانی و شدید قدرت عضلات خصوصا اگر این حالت در چندین گروه عضلانی ایجاد شده و یا سبب ایجاد اختلال در انجام فعالیتهای روزانه شده باشد، بایستی فورا به پزشک مراجعه شود.
- ضعف پیشرونده: در مواقعی که کاهش تدریجی و پیشرونده در قدرت عضلات ایجاد شود، بایستی به پزشک مراجعه شود. ضعف پیشرونده عضلانی میتواند نشاندهنده وجود عارضه زمینهای باشد و ممکن است به ارزیابی و درمان نیاز داشته باشد.
- وجود علائم دیگر به همراه ضعف عضلات: اگر ضعف عضلانی با علائم دیگری مانند بیحسی، احساس گزگز، درد، دشواری در بلع غذا یا صحبت کردن، تغییر در هماهنگی یا تعادل یا کاهش وزن بیدلیل همراه باشد، توصیه میشود که شخص به پزشک مراجعه کند.
- تداوم ضعف عضلات: اگر ضعف عضلانی با وجود استراحت و اقدامات مراقبتی برای مدت طولانی (معمولا بیش از چند هفته) وجود داشته باشد شخص بایستی به پزشک مراجعه کند.
- سابقه وجود عارضه یا مصرف دارو: در صورت وجود عارضه یا مصرف دارو که میتواند سبب بروز ضعف عضلانی شود و یا وجود سابقه اختلالهای عصبی عضلانی، بایستی به پزشک مراجعه شود.
- محدودیتهای عملکردی: اگر ضعف عضلانی تا حد زیادی بر توانایی انجام فعالیتهای روزانه اثر بگذارد و یا بر قابلیت حرکتی تاثیر منفی گذاشته و همچنین سبب کاهش کیفیت زندگی شود، توصیه میشود شخص به پزشک مراجعه کند.
نحوه تشخیص علت ضعف عضلانی
افراد متخصص مانند متخصص طب فیزیکی، متخصص مغز و اعصاب و یا متخصص اختلالهای عصبی عضلانی میتوانند علائم عارضه را ارزیابی کرده، سابقه پزشکی شخص را بررسی کنند، از معاینه بدنی استفاده کرده و از آزمایشهایی مانند نوار عصب و عضله برای تشخیص علت اصلی عارضه استفاده کنند. تشخیص صحیح و زودهنگام جهت درمان هر گونه عارضه زمینهای که منجر به ضعف عضلانی میشود، ضروری است.
درمان ضعف عضلات
در پاسخ به این سوال که ضعف عضلات چگونه درمان میشود بایستی توجه شود که انتخاب بهترین راه درمان ضعف عضلات به علت اصلی بروز عارضه بستگی دارد. برای مثال در مواردی که ضعف عضلات ناشی از وجود برخی از اختلالها یا بیماریها باشد، در ابتدا بایستی برای درمان اختلال یا بیماری مورد نظر اقدام شود.
آیا میتوان از ضعف عضلات پیشگیری کرد؟
جهت جلوگیری از ضعف عضلات، استفاده از یک رویکرد درمانی جامع که جنبههای مختلف سلامتی را در بر میگیرد، از اهمیت زیادی برخوردار است. روشهای پیشگیری از ضعف عضلات عبارتند از:
- ورزش مداوم: در فعالیتهای ورزشی مداوم که شامل تمارین قدرتی و هوازی هستند شرکت کنید.
- استفاده از رژیم غذایی متعادل و حاوی مواد مغذی: از رژیم غذایی متعادل که شامل مقادیر کافی پروتئین، ویتامین و مواد معدنی مورد نیاز برای سلامت عضلات هستند استفاده کنید.
- مصرف مقدار کافی آب: در طول روز به مقدار کافی آب بنوشید. مصرف مقادیر کافی آب برای حفظ عملکرد عضلات و وضعیت کلی سلامتی ضروری است.
- حفظ وزن ایدهال: حفظ وزن ایدهآل متناسب با قد و ساختار بدن از اهمیت زیادی برخوردار است. وزن اضافی میتواند سبب وارد شدن فشار اضافی بر عضلات و مفاصل و بروز ضعف عضلانی و افزایش احتمال آسیبدیدگی شود.
- خودداری از عدم تحرک برای مدت طولانی: از عدم تحرک و فعالیت جسمانی برای مدت طولانی خودداری کنید.
- رعایت اصول ارگونومی: جهت جلوگیری از بروز کشیدگی و عدم تعادل عضلانی، اصول ارگونومی صحیح را در محل کار و منزل رعایت کنید.
- خودداری از زمین خوردن: اقدامات مورد نظر جهت جلوگیری از زمین خوردن را رعایت کنید. زمین خوردن میتواند سبب آسیبدیدگی و ضعف عضلات شود.
- استراحت به مقدار کافی: جهت جلوگیری از خستگی عضلات بایستی بین جلسات تمارین ورزشی، به مقدار کافی استراحت کنید.
- کنترل استرس: جهت بهبود وضعیت کلی سلامتی و همچنین سلامتی عضلات، از تکنیکهای کاهش استرس مانند تمارین آرامسازی، مراقبه و فعالیتهای تفریحی استفاده کنید.
- مراجعه منظم به پزشک: جهت ارزیابی وضعیت سلامتی، تشخیص هر گونه عارضهای که میتواند سبب ضعف عضلانی شود و درمان عارضه مورد نظر بایستی به طور منظم به پزشک مراجعه شود.
سوالهای رایج در مورد روشهای درمان ضعف عضلات
عدم درمان ضعف عضلات سبب بروز چه عوارضی میشود؟
عدم درمان این عارضه میتواند سبب محدودیت عملکرد، کاهش قابلیت حرکتی، زمین خوردن، کاهش میزان استقلال و کاهش کیفیت زندگی شود.
آیا درمان ضعف عضلات بدون مصرف دارو امکانپذیر است؟
بله. بسته به علت بروز ضعف عضلات، روشهایی مانند فیزیوتراپی، ورزش و تغییر در نحوه زندگی میتوانند در بهبود این عارضه موثر باشند.
ضعف عضلات به طور ناگهانی ایجاد شده و یا به تدریج بروز میکند؟
ضعف عضلات میتواند در اثر عواملی مانند کشیدگی یا آسیبدیدگی عضلانی، به طور ناگهانی بروز کند و یا ممکن است به مرور زمان در اثر عوامل مختلف ایجاد شود.
آیا امکان دارد ضعف عضلات به همراه علائم دیگر بروز کند؟
بله. این عارضه میتواند به عمراه علائم دیگر مانند خستگی، درد، گرفتگی عضلات، بیحسی، احساس گزگز، دشواری در برقراری تعادل و محدودیت دامنه حرکتی بروز کند.
آیا ضعف عضلات میتواند بر گروه عضلات بزرگ و کوچک اثر بگذارد؟
بله. این عارضه میتواند بر گروه عضلات بزرگ شامل عضلاتی که در ساق پا و بازو قرار دارند و همچنین گروه عضلات کوچک مانند عضلات مرتبط با حرکات ظریف در دستهاو پاها اثر بگذارد.
آیا ضعف عضلات میتواند بر هماهنگی و تعادل تاثیر بگذارد؟
بله. این عارضه میتواند سبب بروز اختلال در هماهنگی و تعادل شده و منجر به دشواری در انجام فعالیتهایی شود که به ثبات و حرکت دقیق نیاز دارند.
بهبود ضعف عضلانی با استفاده از روش درمانی مناسب به چقدر زمان نیاز دارد؟
زمان بهبود ضعف عضلات میتواند بسته به علت بروز این عارضه، شدت ضعف و تاثیر روشهای درمانی متفاوت باشد. در برخی از موارد این عارضه پس از چند هفته بهبود پیدا کرده و در موارد دیگر امکان دارد به زمان بیشتر و درمان مداوم برای بهبود نیاز باشد.
آیا ضعف عضلانی میتواند به صورت موقتی ایجاد شود؟
بله. ضعف عضلانی میتواند به صورت موقتی ایجاد شده و با استراحت، نوشیدن مقادیر کافی آب و یا درمان علت اصلی بروز این عارضه بهبود پیدا کند.
آیا ضعف عضلانی میتواند تنها در یک طرف بدن ایجاد شود؟
بله. ضعف عضلات میتواند تنها در یک طرف بدن ایجاد شود (ضعف یک طرفه) و امکان دارد در اثر عارضههایی مانند سکته یا فشردگی عصب بروز کند.
آیا ضعف عضلات میتواند در اثر عوامل عاطفی و روانی ایجاد شود؟
با وجود این که عوامل عاطفی و روانی میتوانند در بروز تنش عضلانی و خستگی موثر باشند، این عوامل به طور مستقیم سبب بروز ضعف عضلات نمیشوند.
برای تشخیص علت ضعف عضلات از چه نوع آزمایش خون استفاده میشود؟
پزشک از آزمایش خون برای ارزیابی سطح کراتین کیناز استفاده میکند. این ماده در زمان تخریب تارهای عضلانی وارد جریان خون میشود. افزایش سطح این ماده میتواند نشاندهنده میوپاتی التهابی باشد.
کمبود چه ویتامینهایی سبب ضعف عضلات در پاها میشوند؟
ضعف عضلات در اثر کمبود ویتامین D به طور عمده به گروه عضلات پروگزیمال مربوط میشود و سبب ایجاد احساس سنگینی در پاها میشود.
چه مواد غذایی به رفع ضعف عضلات کمک میکنند؟
مواد غذایی حاوی مقادیر زیاد کلسیم و ویتامین D به حفظ سلامت استخوان و عضله کمک میکنند. این نوع مواد غذایی شامل محصولات لبتی مانند شیر، پنیر، ماست، سبزیجات برگدار و سبز مانند بروکلی و اسفناج، آب پرتقال و غلات و ماهیهایی مانند ساردین و سالمون میباشند.
چه نوع پروتئینی برای بهبود عضلات مناسب میباشد؟
پروتئین وی (whey). این نوع پروتئین برای ترمیم و ساخت تارهای عضلانی، مورد نیاز بدن میباشد.
آیا ضعف عضلات میتواند در اثر استفاده بلندمدت از لوازم الکترونیکی یا رایانه ایجاد شود؟
خیر. استفاده بلندمدت از لوازم الکترونیکی یا رایانه به طور مستقیم سبب بروز این عارضه نمیشود. البته این موارد میتوانند در اثر وضعیت نامناسب بدنی و حرکات مکرر، سبب تنش و درد عضلانی خصوصا در گردن، شانهها و مچ دستها شوند.
چه تمارین ورزشی در بهبود قدرت و کاهش ضعف عضلانی موثر هستند؟
با توجه به این که عارضهها با یکدیگر متفاوت هستند و به روشهای درمانی متفاوتی نیاز دارند، به طور قطع نمیتوان گفت که چه تمارینی در رفع ضعف عضلات موثر هستند.
آیا ضعف عضلات در گروه عضلاتی خاصی ایجاد شده و یا معمولا در سراسر بدن ایجاد میشود؟
ضعف عضلات بسته به علت اصلی بروز این عارضه، میتواند در گروه خاصی از عضلات ایجاد شده و همچنین ممکن است در سراسر بدن ایجاد شود.
شایعترین عارضهای که سبب بروز ضعف عضلات میشود، چیست؟
یکی از شایعترین عارضههایی که سبب بروز ضعف عضلات میشود، دیستروفی عضلانی میباشد.
آیا بیماری عضلانی که سبب بروز ضعف عضلات میشود، قابل درمان است؟
بله. برخی از این بیماریها قابل درمان هستند و به راحتی درمان میشوند. ولی برخی از عارضههای شدیدتر مانند دیستروفی عضلانی دارای درمان نیستند.
آیا بازسازی عضلات ضعیف امکانپذیر است؟
بله. بازسازی توده عضلانی در بیشتر موارد امکانپذیر است.